Özet
MİR HÜSEYİN NİŞÂBÛRÎ’NİN MUAMMÂ RİSÂLESİ’NE YAZILAN TÜRKÇE ŞERHLER: İKİ BİLİNMEYEN ŞERH
Öz
Mir Hüseyin Muammâyî, 15. yüzyılda İran’ın Nişâbûr kentinde yaşamış önemli bir muamma şairidir. Ali Şir Nevâyî ve Mollâ Câmî ile yakın dostluğu olan Mir Hüseyin, muamma söyleme ve çözümü konusunda yazdığı risâlelerle bu alanın öncülerinden kabul edilir. Mir Hüseyin’in Risâle der-Esmâ-i Hüsnâ ve Risâle-i Muammâ adlı risalelerinde muamma tertibi, çözüm yolları, muamma örnekleri gibi hususlar derinlemesine anlatılmış ve bu eserler hem İran edebiyatında hem de Türk edebiyatında muammanın gelişme ve yayılmasına etki etmiştir.
Mir Hüseyin’in muamma risaleleri Türk edebiyatında çok fazla rağbet görmüş, bu eserlere pek çok şerh yazılmıştır. Bunlardan en meşhur olanı Gelibolulu Mustafa Sürûri’nin Şerh-i Muammeyât-ı Mir Hüseyin adlı eseri ve Lamiî Çelebi’nin Şerh-i Mu?ammeyât-ı Lâmiî Çelebî alâ Esmâ-i Hüsnâ şerhidir. Bunların yanı sıra bazı müellifler tarafından da Mir Hüseyin’in risâlelerine şerhler yazılmış, muammaları çözülmüştür.
Çalışmamızda öncelikle şerh ve muamma kavramları hakkında bilgi verilmiş, ardından Mir Hüseyin ve onun muamma risaleleri tanıtılmıştır. Bu risalelere yapılan şerhlere yer verilmiş ve bugüne kadar üzerinde herhangi bir çalışma yapılmamış olan iki şerh incelenmiştir. Bunlardan ilki Milli Kütüphane’de bulunan ve 06 Mil Yz A 8543 arşiv numaralı Haşim b. Mikâ?il’e ait olan eserdir. Diğeri ise İÜ Nadir Eserler Ktp. TY3597 arşiv numaralı şerhtir. Bu şerhler tanıtıldıktan sonra Sürûrî’nin şerhi ile yukarıda zikredilen iki yeni eser, şerh tekniği açısından karşılaştırılmıştır.
Anahtar Kelimeler
Anahtar Kelimeler: Divan edebiyatı, muamma, Mir Hüseyin, şerh, Hâşimî
