Özet
AZERBAYCAN TÜRKÇESI VE FARSÇANIN EYLEM YAPISINDAKI BAĞDEĞER DIZGESININ BAĞIMSAL DILBILGISI KURAMINA GÖRE KARŞILAŞTIRILMASI
Farsça ve Azerbaycan Türkçesi her zaman yakın ilişkide olup birbirlerini çeşitli açılardan etkilemişlerdir. Bu iç içe yaşayan iki dilin karşılıklı etkileşimi, dil karışmasından dil kaybına kadar çeşitli dil değinimi görünümlerinin sergilenmesine yol açmıştır. Bu dillerde tümce yapısı ve değinim kaynaklı dil olaylarını gözlemlemek adına bu çalışmada tümcenin temel ögelerinden olan eylemlerin sözdizimsel bağdeğer (valency) dizgesi incelenip karşılaştırıldı. Bu doğrultuda 89 Farsça eylem ve onların Azerbaycan Türkçesindeki karşılıkları G.H Saedi’nin Farsça yazılmış Azadaran-e Bayal romanı ve Türkçe çevirisinden (Beyel Ezalıları) seçildi. Bu eylemlerin zorunlu ve zorunlu olmayan tamlayıcıları Farsça tümce ve çeviri tümcelerden çıkarılıp karşılaştırıldı. Araştırmanın sonuçlarına dayanarak seçilmiş eylemlerin %85’nin nicel ve nitel çözümlemede benzer sözdizimsel davranış ve tutum sergiledikleri saptandı. Bu sözdizimsel benzerlik iki dil arasındaki kelimesi kelimesine çeviri işleminde kolaylık sağlarken her dili diğer dil konuşurlarına öğretirken dil girişimine yola açarak öğretimi zorlaştıracak niteliktedir.
Anahtar Kelimeler
Bağımsal Dilbilgisi, Bağdeğer Kuramı, Farsça, Azerbaycan Türkçesi, Bağımlı Öge
