Özet
GELENEĞİN DÖNÜŞÜMÜ ÖRNEĞİ OLARAK DİJİTAL BİR KIRKLAMA: “YOUTUBE KIRKLAMASI”
Kırklama; doğumdan sonra bebeğin ve annenin bazı sembolik nesneler, dua sözleri ve bazı kalıp davranışlar eşliğinde törensel olarak yıkanmasıdır. Geçmişten günümüze Türk halk kültüründe sürdürülen bu geleneksel uygulama, iletişim teknolojilerinin gelişmesiyle dijital ortamda da görünür hâle gelmiştir.
Bu araştırmada Türk halk kültüründe doğum sonrası geleneklerden biri olarak icra edilen “kırk çıkarma” ritüelinin dijital ortamdaki dönüşüm hikâyesi irdelenmiştir. Bu bağlamda sosyal medya uygulamalarından biri olan Youtube kanalında yer alan kırklama videolarının içerikleri analiz edilmiştir. Videolarda altın, para, tuz, şeker, pirinç, un, süt, ip, ayakkabı, kalem, makas, alyans, Kur’an-ı Kerim, tespih, pamuk, anahtar ve sabun gibi unsurların özenle seçilerek ilgili içeriğe dâhil edildiği tespit edilmiştir. Dijital kırklama içeriklerinde toplumsal hafızada yer alan unsurlara ek olarak ayrıca bireysel isteklerin temsil edildiği nesnelere de yer verilmiştir Birçoğu genellikle genç anneler tarafından hazırlanan hareketli metinler, dijital izleyicinin beğenisine sunulmuştur.
Bu çalışmada geleneksel kültürde bebeğin kırk günlük süreyi tamamladığının işareti sayılan, bir tür arınma olarak kabul edilen kırklama töreninin dijital ortamda çoğunlukla bireylerin eğlenmek, beğenilmek ve yorum almak beklentisiyle oluşturdukları bir araç hâline geldiği sonucuna varılmıştır. Sanal ortam kırklamalarında geleneksel kırklamanın icracısı olan “yaşlı kadın” imgesinin etkisinin azaldığı, onun yerini çoğunlukla genç ve bakımlı annelerin aldığı tespit edilmiştir. Öte yandan çeşitli istek ve beklentilerle hazırlanan içeriklerle -her ne kadar asıl amaç olmasa da- yüzyıllar öncesinden günümüze uzanan bir gelenek, nispeten geleceğe taşınmış, yeni nesillere aktarılmıştır.
Anahtar Kelimeler
Sosyal medya, dijitalleşme, Youtube, Youtube içerik üreticisi, kırklama ritüeli
