Özet
ALİ HAYDAR BEY’İN TÜRK TRAJEDİSİNİN İLK ÖRNEKLERİ OLARAK BİLİNEN ‘SERGÜZEŞT-İ PERVİZ’ VE ‘İKİNCİ ERSAS’ OYUNLARI ÜZERİNE BİR İNCELEME
Tiyatro, insana ilişkin her şeyin sanatsal bir yeniden yaratımla canlandırılması esasına dayanır. Toplum hayatı ve insan ilişkilerini dinamik bir biçimde sergileyen tiyatro, sahne sanatlarının yanı sıra edebiyatın da önemli bir koludur. Batı’da komedi, trajedi gibi türler ayrımına dayalı tiyatro tarihi Antik Yunan’a kadar götürülebilmesine karşın, Türk tiyatrosunun farklı türlerle tanışması genel bir kabulle Batı’nın örnek alınarak bir kültür ve medeniyet değişiminin yaşandığı 19. yüzyıla dayandırılır. Bunun öncesinde Meddah, Orta Oyunu, Karagöz gibi gülmeye dayalı geleneksel Türk seyirlik oyunlar halkın ihtiyacını karşılamış ve komedi türü, yüzyıllar boyunca önemini korurken bir gelenek hâlini almıştır.
Türk tiyatrosunda komik olanın karşısına trajik olan Ali Haydar Bey’in trajedi türünde yazmayı denediği Sergüzeşt-i Pervîz (1866) ve İkinci Ersas (1866) adlı oyunları ile konulur. Ali Haydar Bey, Sergüzeşt-i Pervîz’in önsözünde trajedinin ilk örneğini vermiş olmakla iftihar ettiğini belirtir ve bu oyunu hakkında yapılan bütün eleştirilere rağmen İkinci Ersas adlı eserini trajedi türünün ikinci örneği olarak kaleme alır. Ali Haydar Bey, genel bir kabulle Türk tiyatrosunda trajedinin kapılarını açan isim olarak benimsenmiştir. Ancak bu örneklerin tam anlamıyla trajedi bilgi ve anlayışıyla yazılıp yazılmadığı tartışmaya açık bir konudur. Bu çalışmada Sergüzeşt-i Pervîz ve İkinci Ersas oyunları dram sanatı bağlamında ele alınarak trajik/dramatik oluşumlar bakımından değerlendirilecektir.
Anahtar Kelimeler
Türk Tiyatrosu, Ali Haydar Bey, Sergüzeşt-i Pervîz, İkinci Ersas, Trajedi, Dram
