Özet
GELENEK VE YARATICILIK İLİŞKİSİ BAĞLAMINDA “AVTORLU / YAZARLI DESTAN” TERİMİ ÜZERİNE
Türkiye’de kahramanlık konulu anlatılar için “destan” terimi kullanılırken Türkiye dışındaki Türk boylarının destan geleneklerinde ise farklı terimler karşımıza çıkabilmektedir. Genellikle Rus araştırmacıların Türk boylarının destanlarını tasnif ederken kullandıkları bu terimlerin pek çoğu Türkiye’de destan araştırmalarının gündemine getirilmiş ve tartışılmıştır. Ancak Türk boylarının destanları için kullanılan, ancak Türkiye’de karşılığı olmayan ya da gündeme gelmemiş bazı destan terimleri de bulunmaktadır. Bu terimlerden birisi de “avtorlu” ya da “avtorluk” şeklinde karşımıza çıkan destan terimidir. Türkmen destan geleneğinde “avtorlu”, Kazak Türklerinde “avtorluk” olarak adlandırılan destanlar, kim tarafından oluşturulduğu bilinen destanlar için kullanılmaktadır. Türkmenlerde Andalıp, Magrupi ve Mollanepes gibi şairlerin kaleme aldığı bazı destanlar için yazarlı terimi kullanırken Kazaklarda ise Jambıl gibi destancılara ait destanlar için benzer şekilde yazarlı ifadesi kullanılmaktadır. Ancak Türkmen destan geleneğinde “avtorlu” olarak adlandırılan destanların yazılı olarak üretildiği ve bu yüzden bu destanların yazılı şekillerinin olduğu düşünülürken Kazak Türklerinde ise “avtorluk” destanlar sözlü gelenekte ve adı sanı belli destancılar tarafından yaratılmışlardır. Destanların yaratılma ve aktarılma süreçleriyle ilgili olarak ortaya çıkan bu terim, destan ile destancı arasındaki ilişkinin yanı sıra destanların yazılı ve sözlü kültürle olan temaslarına dikkat çekmektedir.
Anahtar Kelimeler
Destan, avtorlu destan, avtorluk destan, Türkmen, Kazak
