Özet
DÎVÂNÜ LUGÂTİ’T-TÜRK’TE YER ALAN KOR VE TÜREVLERİNİN KÖKEN DEĞERLENDİRMESİ
Divânu Lûgati’t-Türk’te ?or “kayıp” ve ?or “yoğurt veya kımız mayası” şeklinde iki ayrı sözcük yer alır. Aynı eserde yer alan ?orlu? “içine kımız konulan deri kap”; ?orlan- I “(elinden çıkan mala) acınıp zarar saymak ve onun hasretini çekmek”; ?orlan- II “kımız maya ile ekşimek; mayalı yoğurt katılaşmak” sözcükleri bu köklere ait türevlerdir. Anlamca birbirine yakın olan bu iki ayrı kök sözcüğün Türk dilinin tarihî metinlerindeki kullanımları belirlenmiştir. Böylece ?or sözcüğünün ilk tanıklandığı yer ve anlam tespit edilmiştir. Elde edilen bilgilere kor II “maya” kelimesinin ilk görüldüğü yer 9. Yüzyıla ait olduğu düşünülen Maytrısimit’tir. Kor I “zarar, ziyan” kelimesi ise en erken 10. yüzyılda Altun Yaruk’ta tespit edilmiştir. Ongi Yazıtı’nda geçtiği bildirilen ?orag “kayıp, zarar; matem, yas” kelimesinin anlamı da ?or “zarar, ziyan” kökünden anlamca uzak görünmemektedir. korag sözcüğünün tespit edildiği 8. yüzyıla tarihlendirilen Ongi yazıtı her iki kaynaktan da öncedir. Buna göre korag sözcüğünün “kayıp, zarar” anlamına gelen kor kökünden türediği kabul edildiğinde; ?or “yoğurt veya kımız mayası” anlamının ve ?orlan- “kımız maya ile ekşimek; mayalı yoğurt katılaşmak” türemiş eyleminin daha sonra meydana geldiğini varsaymak mümkün görünmektedir.
Anahtar Kelimeler
Dîvânü Lugâti’t-Türk, kor, kora-, korlan-, köken bilgisi
