Özet
ÇAĞDAŞ ARNAVUTÇADA TÜRKÇE KÖKENLİ ALINTI KELİMELERDE GÖRÜLEN FONOLOJİK DEĞİŞİMLER
Türkler, yaklaşık 4 asır boyunca Balkan coğrafyasında hüküm sürmüş; bu süre zarfında da gerek kültür ve yaşam biçimlerinden gerek dillerinden pek çok unsuru hakim oldukları coğrafyaya taşımışlardır. Aktarılan kültür unsurlarının arasında özellikle Türk dilinin etkisini çeşitli yollarla Balkan dillerine geçen Türkçe kelimelerde görmekteyiz. Sahanın uzmanları tarafından yapılan araştırmalar sonucunda Türkçenin etkisinin bugün de Arnavutçada devam ettiğini biliyoruz.
Osmanlı İmparatorluğu’nun 16. yüzyıl itibariyle askerî, siyasî, ekonomik, kültürel vs olarak Balkan coğrafyasında tesirinin artmasına paralel olarak, Arnavutçaya Türkçeden alıntılanan kelimelerin sayısında da bir artış olduğunu, bu dilde yazılan dönem eserlerinden tespit etmek mümkündür. Türkçenin bu etkisini özellikle 16. ve 17. yüzyıllarda yazılan eserlerde görmekteyiz. Bu yüzyıllarda Arnavutçadaki Türkçe kökenli kelime sayısı 4000 civarındaydı.
Bu çalışmamızda daha önce yayınlamış olduğumuz “Çağdaş Arnavutçada Türkçe Kökenli Kelimeler” (Osman Yıldız, Türk Yurdu Dergisi, 2001, S.162-163, s.447-455) adlı makalemizde tespit ettiğimiz 198 kelimenin Arnavutçaya geçerken ne tür fonolojik değişimlere uğradığını ortaya koyacağız.
Daha önce, Arnavut diline Türkçeden ödünçlenmiş kelimelerin genellikle isim türünden olduklarını tespit etmiştik (abe < agabeg, agallëk < agalık, allçi < alçı, batakçi < batakçı, damar < tamar, dam < dam, gjveç < güveç, jakë < yaka, vs gibi). İsim türünden kelimeler dışında Türkçe aracılığıyla Arapça ve Farsça kelimler de Arnavutçaya ödünçlenmiştir. Ancak bu çalışmamızda bu ikinci gruptaki kelimeleri hariç tutarak sadece Arnavutçaya alıntılanmış Türkçe kökenli kelimelerdeki fonolojik değişimler üzerinde duracağız.
Böylece Türkçeden ödünçlenen kelimelerde görülen fonolojik değişimler bir yandan Arnavutçanın ses bilgisi hakkında bilgi verirken, diğer yandan da Arnavutçaya giren alıntı kelimelerin millileştirilmesi için ne türden değişikliklere gidildiğini de göstermiş olacaktır. Buradan hareketle de Arnavutçanın alıntı kelimeler üzerindeki milli dil unsurlarına da ulaşacağız.
Anahtar Kelimeler
Çağdaş Arnavutça, Türkçe kökenli kelimeler, alıntı kelimeler, fonolojik hadiseler
