Özet
BEHCETÜ’L-HADÂİK’TAKİ ASIL FİİL -(G)A+ER- YAPISI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME
Oğuz Türkçesinin XIII. yüzyıla kadar geçen sürede yazı dili hâlini almasıyla ortaya konulan ilk ürünlerinden biri olan Behcetü’l-Hadâik, Eski Anadolu Türkçesi ve Doğu Türkçesi özelliklerinin bir arada olduğu eserdir. Türkolojide de “karışık dilli” olarak adlandırılan eserlerdendir. Eser, Eski Anadolu Türkçesinin fonetik ve morfolojik gelişimi göstermesi bakımından önem taşımaktadır. Karışık dilli eserler, bir geçiş dönemini temsil ettiği için bu eserlerde fonetik ve morfolojik yönden ikilikler görülmektedir. Behcetü’l-Hadâik’ta da bu durum söz konusudur. Eserde bazı biçim birimlerin hem Eski Türkçedeki hem de Eski Anadolu Türkçesindeki şekilleri bir arada kullanılmıştır. Çalışmaya konu olan -(G)A biçim birimi, istek kipi görünümünde olup istek dışında farklı işlevlerde de kullanılmıştır. Eserde er- yardımcı fiili de ol- yardımcı fiilinin işlevini üstlenmiştir. Çalışmada -(G)A+er- yapısı, işlevsel dil bilgisi kuramına göre incelenip değerlendirilmiştir. Bu yapıyı anlamak için önce birleşimi oluşturan “er->ér->i-“ yardımcı fiilinin ve “-(G)A” biçim biriminin işlev özellikleri, tanımları verilerek bunlarla ilgili görüşler belirtilmiştir. Ardından bu biçim birimlerin bir araya gelerek oluşturduğu “asıl fiil-(G)A+er-“ yapısının cümleye kattığı anlamlar, işlevsel bir sınıflandırma ile incelenmiştir. İşlevsel sınıflandırma sonucu bu yapının, geçtiği cümlelerde “geleceğe yönelik istek/temenni, çıkarımda bulunma, bir işi yapabilme gücü/yeterliliği, şarta bağlı gerçekleşmeme, kesinlik” işlevlerinde kullanıldığı tespit edilmiştir.
Anahtar Kelimeler
Behcetü’l-Hadâik, Eski Anadolu Türkçesi, Er- Yardımcı Fiili, Ol- Yardımcı Fiili, -(G)A Biçim Birimi
