Özet
RABGÛZÎ’NİN KISÂSÜ’L-ENBİYÂSINDA STANDART KELİME TABAKALARI
Orta Türkçe döneminin tarihî şivelerinden Karahanlı Türkçesiyle Çağatay Türkçesi arasında bir geçiş dönemi olan Harezm Türkçesi; 11-15. yüzyıllar arasında konuşulan yazı dilinin adıdır. Geçiş coğrafyasında bulunan Harezm Türkçesi, Kıpçak ve Oğuz Türkçelerinin tesirinde kalmış ve bunu dönem eserlerine de yansıtmıştır. Araştırmamıza kaynaklık eden Kısâsü’l-Enbiyâ; Harezm sahasına ait 1310 yılında Rabgûzî tarafından yazılmış adapte tercüme bir eserdir. Rabgûzî, bu eserinde dönemin dilini yansıtmakla beraber, çevresinde bulunan diğer diyalektlerden etkilendiğini gösterecek fonetik ve morfolojik tabakalar kullanmıştır.
Bir diyalekte ait dil özelliklerine tabaka denir. Bu dil özelliklerinin başka bir diyalekte ait eserde kullanılması ve o diyalektin şahsî dil hususiyetleriyle tabaka oluşturması tabakalaşma olarak adlandırılır. Harezm sahasındaki eserlerin dilini temsil etmek üzere seçtiğimiz Kısâsü’l-Enbiyâ adlı eserde Oğuz Türkçesinden, Çağatay ve Kıpçak Türkçelerinden ödünçlemeler görmek mümkündür. Metinde Türkçe kelimelerin birbirleriyle oluşturduğu tabakalar; fonetik dizilişleri aynı anlam olarak farklı olan kelimeler, aynı anlamların farklı kelimelerle karşılanması ve aynı kelimelerin farklı yazımları olmak üzere üç başlıkta incelenmiştir. Örnekler isim ve fiil kategorilerine ayrılarak sıralanmıştır. Bunun dışında metinde, Türkçe kelimelerin Arapça ve Farsçadan alıntılanan kelimelerle oluşturduğu tabakalar da görülür. Çalışmamız aynı veya başka dilden ödünçlenerek dilde tabakalaşmaya yol açan bu kelimeleri tespit etmek üzere oluşturulmuştur.
Anahtar Kelimeler
Kısâsü’l-Enbiyâ, Rabgûzî, tabaka, tabakalaşma, diyalekt
