Özet
TÜRKİYE TÜRKÇESİ AĞIZLARINDA TOPRAKLA İLGİLİ DUA SÖZLERİ: TEMATİK İÇERİK ANALİZİ
Bir tarım toplumu olagelmiş Türkiye Türkçesi ağız konuşurlarının yaşamında toprak kavramı hem manevi hem maddi olarak merkezde bulunmaktadır. Gündelik yaşamında toprakta çalışan, toprakla iç içe yaşayan bu toplum, dini inançlarından ötürü yaratılışı, ölümü, yaşamını sürdürmesini sağlayan “rızkını”, toprak üzerinden Allah’a bağlamıştır. Bu nedenle dua ederken, iyi dileklerde bulunurken, kendisi veya başkası için Allah’tan bir lütuf isterken bunun toprak aracılığıyla gelmesini beklemektedir. Türkiye Türkçesi ağız konuşurlarının toprakla kurdukları ilişkinin dua sözlerinde nasıl ifade bulduğunu anlamak amacıyla yapılan bu çalışmada, ağız araştırmacılarının eserlerinde yer alan deşifre ağız metinlerinden derlenmiş olan toprakla ilgili dua sözleri metin içinde geçtikleri bağlamlar da dikkate alınarak Tematik İçerik Analizi yöntemiyle incelenmiştir. Önce satır satır taranan ağız metinlerinden içinde toprak sözcük ve ifadeleri geçen dualar bağlamlarıyla birlikte fişlenmiştir. Daha sonra, belirlenmiş olan üç araştırma sorusu doğrultusunda dualardaki veriler kodlanarak sekiz ortak tema tespit edilmiştir. Belirlenen temalar duaların, hangi durumda, kime yönelik olarak, hangi niyetlerle edildiğini ortaya koymaktadır. Temalara göre tasnif edilen dualar anlamsal olarak yorumlanmış, çalışmanın asıl odak noktası olan toprak sözlerinin dualardaki anlam ve işlevleri ilgili başlıklar altında açıklanmaya çalışılmıştır. Dua edilirken hangi temalar kapsamında topraktan bahsedildiği, toprak anılırken hangi bağlamlarda hangi sözcüklerin seçildiği ve bu toprak sözleriyle hangi kavramların kast edildiği saptanmıştır. Böylece toprakla ilgili duaları üzerinden Türkiye Türkçesi ağız konuşurlarının zihnindeki toprak algısının aydınlatılması amaçlanmıştır.
Anahtar Kelimeler
Türkiye Türkçesi Ağızları, Anadolu Ağızları, Toprak, Dua, Dualar, Dua Sözleri
