Özet
KAZAK DİL BİLİMCİ KUDAYBERGEN JUBANOV VE FONEM TEORİSİ: HAYATI, ÇALIŞMALARI, TESPİTLERİ VE TEZLERİ
Bu makalenin konusu 1920’li ve 1930’lu yıllarda dil ve eğitim üzerine yapmış olduğu çalışmalar ile Kazak dilciliğine damga vurmuş olan Kudaybergen Jubanov (1899-1937)’dur. Makalenin odak noktası Jubanov’un fonetik ve fonoloji alanında yapmış olduğu çalışmalardır. Jubanov, Ahmet Baytursunoğlu’nun temelini attığı dil bilimini sağlam bir zemine oturtmuştur. O, sadece dil üzerine çalışmalar yapmamış, bir kuramcı ve eğitimci olarak edebiyat, eğitim, sanat ve kültür alanlarında da pek çok eser ortaya koymuştur. Bilim adamı, 1937 yılında Sovyet hükümeti tarafından halk düşmanı olmakla suçlanıp idam edildiğinde Kazak halkı ve Kazak dil bilimi çok büyük bir değerini kaybetmiştir. Kazak araştırmacıların tespit ettiğine göre, yarım kalan eserlerinin önemli bir kısmı kaybolmuş veya yok edilmiştir. Jubanov, 1957 yılında aklanınca çalışmaları yeniden gün yüzüne çıkmış ve yeniden basılmıştır.
Makalenin giriş bölümünde Jubanov’u doğuran ve yetiştiren şartların tam olarak anlaşılabilmesi için Kazak dil biliminin oluşumundan ana hatları ile bahsedildi. Ardından, onun bilimsel anlayışının nasıl oluştuğunu göstermek için özgeçmişi ve bilimsel-kamusal faaliyetleri hakkında bilgi verildi. Jubanov'un hayatının özetlenmesinin bir diğer nedeni, onun Türkiye'de daha bilinir hale gelmesini sağlamaktır. Makalenin inceleme bölümünde Jubanov’un Kazak Türkçesi ses sistemi (fonetik-fonoloji) üzerine yapmış olduğu tespit ve değerlendirmeler üzerinde duruldu. Sonuç bölümünde çalışma sonucu elde edilen bulgulardan kısaca bahsedildi.
Anahtar Kelimeler
Kudaybergen Dzubanov, Kazak Türkçesi, Türk dili, Dil bilimi, Fonetik, Fonoloji
