Özet
DAMGALAR VE ONLARIN İŞLEVLERİ (FONKSİYONLARI)
Damgalar, etnik tarihi, etnik kültürü araştırma konusunda yazma eserler, yer-su, boy, uruğ ve halk adları, folklor bilgileri kadar önemli kaynaklardan biridir. Kaya, taş yüzeylerinde, mezarlarda v.s. bunun gibi eski abidelerde mevcut damgaların etnik tarih araştırmalarındaki önemi büyüktür. Yazma eserleri olmayan halklar, etnik grupların menşei, etnik durumu, yayıldıkları alanlar gibi etnik bilgilerin netleştirilmesinde damgaların büyük katkı sağladığı biliniyor. Damgalar konargöçer veya yarı göçebe boyların yayıldıkları alanları, göç yollarının ana hatlarını, onların etnik ve kültürel ilişkilerini ortaya çıkarılmasında yardımcı kaynak görevi üstleniyorlar. Damga işaretleri ve onların etnik ve kültürel tarihi, etnogenezi araştırmadaki rolü Kırgız araştırmalarındaki (tarih, etnografi, türkoloji) yeni alanlardan biridir. Kırgızların ortaya çıkışı, yayınlıkları alanların belirlenmesi açısından Kırgız boylarının eskiden kullandıkları damgalarının, damgaların kökü, ortaya çıkışı, yayıldığı alanları, etnik tarihi araştırmadaki önemi, etnogenetik ve etnokültürel ilişkilerini, akraba halklardaki paralellerinin belirlenmesinde çok önemli kaynaktır. Kabileler, boylar, uruğlar, aileler ve özel kimselerin kullandığı damgalara, Kırgız ve diğer Türk-Moğol halkların dillerinde “damga” deniliyor. Eski kırgızlar ve diğer Türk boyları tarafından kullanılan bu tabir, Rus, Moğol, Fin-Ogur v.d. halklara da “damga” şeklinde yayılmıştır. Damgalar, etnik tarihi, etnik kültürü araştırma konusunda yazma eserler, yer-su, boy, uruğ ve halk adları, folklor bilgileri kadar önemli kaynaklardan biridir. Kaya, taş yüzeylerinde, mezarlarda v.s. bunun gibi eski abidelerde mevcut damgaların etnik tarih araştırmalarındaki önemi büyüktür. Yazma eserleri olmayan halklar, etnik grupların menşei, etnik durumu, yayıldıkları alanlar gibi etnik bilgilerin netleştirilmesinde damgaların büyük katkı sağladığı biliniyor. Damgalar konargöçer veya yarı göçebe boyların yayıldıkları alanları, göç yollarının ana hatlarını, onların etnik ve kültürel ilişkilerini ortaya çıkarılmasında yardımcı kaynak görevi üstleniyorlar. Boy damgaları Türk-Moğol, Fin-Ogur, Farsça konuşan halklarda eskiden mevcuttu ve bazı bölgelerde, özellikle Kırgızlarda eskiden beri sürekli kullanılıyordu. Damgaların toplumda maksatlı kullanılması dil özelliğine göre Kırgız, Kıpçak, Oğuz (Türkmen), Uygur grubuna ait Türk halklarına (Kırgızlar, Kara Kalpaklar, Hakaslar, Altaylılar, Tuvalılar, Başkurtlar, Nogaylar, Kazaklar) has bir durumdur. Türk damgaları ile ilgili Mahmud Kaşgari, Reşidüddin’in, Ebül Gazi Bahadır Han’ın eserlerinde ve Çin kaynaklarında bilgiler mevcuttur.
Anahtar Kelimeler
Damga, Boy, Kırgızlar, Türk Yazıları, Devlet, Kültür
