Özet
SEYYİD VEHBÎ’NİN ŞİİR ANLAYIŞI
Bu çalışma ile 18. yüzyıl divan şiirinin önemli temsilcilerinden olan Seyyid Vehbî’nin kendi şiirleri ile ilgili yaptığı tespit ve değerlendirmelerden hareketle şairin şiir anlayışının belirlenmesi amaçlanmıştır. Divan’ında çoğunlukla kasidelerinin fahriye ve gazellerinin mahlas beyitlerinde poetik düşüncelerine yer veren şair, bu dizelerde şiirlerinin özelliklerine ve konularına, şiirlerini benzettiği unsurlara ve mânâ, düşünce, mazmun gibi çeşitli poetik hususlara dair düşüncelerini belirtir. Vehbî, bu poetik dizelerde şiir karşılığında daha çok “sühan” ve “nazm” kelimelerine yer vermiştir. Ona göre şiir feyizle ve hünerle söylenmeli, gönle hitap etmeli, doğruluk içermeli, gaflette olanları uyarmalı, elden ele dolaşmalı, âşıkâne, yakıcı, pâk, garrâ, nâzik, rengîn ve selîs olmalıdır. O, şiirlerini “âb, âşiyâne, câm, dâsitân, deşt, efser, fesâne, gevher, gül-deste, hâtem, kâle, kevser, mu‘cize, sihr, şeker, şerer, yem, zülâl vd.” unsurlara benzetir. Ona göre okuyucu tarafından beğenilen şiirler, aşkı anlatan, sevgili ve onun güzellik unsurlarına yer veren, yenilik düşüncesiyle oluşturulmuş, zevk ve eğlence içeren şiirlerdir. Hikemî tarzın bu yüzyıldaki önemli bir temsilcisi olan Vehbî, şiirinde anlam, düşünce ve mazmun gibi şiirin içyapısı ile ilgili unsurları oldukça değerli görmüş ve bu hususların önemine dair de değerlendirmelerde bulunmuştur. Vehbî’nin şiir ile ilgili yaptığı önemli poetik tenkit ve değerlendirmeler özellikle divan şiirinin poetikasına yönelik yapılacak çalışmalara katkı sağlayacaktır.
Anahtar Kelimeler
Seyyid Vehbî, şiir anlayışı, poetika, şiir, şair, 18. yüzyıl divan şiiri
