Özet
SÂMİPAŞAZÂDE SEZÂİ’NİN ÖYKÜLERİNDE ANLATIBİLİMSEL BİR UNSUR OLARAK KARAKTERİZASYON
Tanzimat edebiyatının ikinci nesline mensup sanatçılarından olan Sâmipaşazâde Sezâi’nin Küçük Şeyler (1892) adlı öykü kitabı, Türk öykücülüğü üzerine yapılan hemen her çalışmada modern veya batılı tarzda Türk öykücülüğünün başlangıcı olarak görülmektedir. Edebiyat tarihi incelemelerinde sıklıkla karşımıza çıkan ve zamanla birlikte edebiyat biliminin normları haline gelen bu tip belirlemelerin pek çoğunun anlatıbilimsel incelemelerle ne denli gerçeği yansıtıp yansıtmadıkları hususu, metin analizlerinin temel sorunsallarından biri olarak karşımıza çıkmaktadır. Özellikle yeni eleştiri yaklaşımlarıyla beraber, anlatısal metinleri salt kendi özelliklerinden hareketle okuma denemeleri, şüphesiz bu kez sözünü ettiğimiz normların yeniden incelemeye tabi tutulması ihtiyacını doğurmuştur.
İşte bu gerçeklikten hareketle, bu yazıda çoğunlukla tarihsel eleştiriye bağlı olarak normlaşan tespitlere karşın, anlatıbilimsel hakikatlere dayalı olarak Küçük Şeyler'in ne ölçüde modern/batılı tarzda öykücülüğümüzün başlangıcı olduğu hususunda metin mekezli bir inceleme yapılacaktır. Buna bağlı olarak Küçük Şeyler -edebiyat bilimi içerisinde sıklıkla karşımıza çıkan bir olgu olarak “modern anlatılar bireyi anlatır” vurgusuna paralelel bir şekilde- anlatı denen organizmanın yaratılma sürecindeki temel unsurlardan olan kişiler bağlamında incelenecektir. İncelemedeki temel hareket noktası ise -pek çok farklı açıdan ve yöntemle irdelenebileceği gerçeğini göz önünde bulundurmakla birlikte- öyküleri kişiler unsuruna dayalı olarak karakterizasyon bağlamında incelemektir.
Anahtar Kelimeler
Sâmipaşazâde Sezâi, Küçük Şeyler, anlatıbilim, öykü, kişiler, karakterizasyon, metin analizi.
