Özet
KIRGIZ BİLMECELERİNDE SOVYET İDEOLOJİSİNİN ETKİLERİ
20. yüzyıl siyasi tarihi, önceki yüzyılda bir disiplin olarak ortaya çıkan folklorun gelişim süreciyle yakından ilişkilidir. Bu yüzyılın ilk yarısında teşekkül eden sosyalist ve nasyonalist ideolojilerin hâkim olduğu devletlerin folklora olan yaklaşımları, folklor disiplininin gelişimini etkilemiş, aynı zamanda folklorun farklı amaç ve işlevlerde kullanılabilineceğini göstermiştir. Sosyalizm ve nasyonalizm gibi belli ideolojik kabul ve ideallere dayanan bu devletler, folklorun toplumdaki işlevlerini her zaman için kendi politik amaçları için bir araç olarak görmüşler, ideolojik tasarım ve tasavvurlarının gerçekleşmesinde veya yaratmak istedikleri toplum kimliğinin teşkil edilmesinde folkloru mükemmel bir kaynak olarak düşünmüşlerdir. Bu durum, folklor ürünlerinin tabii seyrinden uzaklaştırarak farklı niyet ve amaçlara uyumlu suni metinler yaratılmasına yol açmış, literatürde fake foklore teriminin doğmasına sebebiyet vermiştir.
Folklorun bu şekildeki ideolojik kullanımı, sosyalist değerleri benimsemiş yeni bir toplum ve birey inşası çabasında olan Sovyetler Birliği’nde de rastlanır. Özellikle kendisine bağlı olan Türk boylarının folklor ürünleri, söz konusu amaçlar doğrultusunda sıkı bir sansür işlemine tabi tutularak rejimin değerleriyle barışık hâle getirilmeye çalışılmıştır. Bu makalede Kırgız sözlü edebiyat türlerinden bilmecelerdeki Sovyet ideolojisinin tesirleri incelenerek muhtevası sosyalist değerlerle oluşan Sovyet folkloru yaratmaya ilişkin politikanın bilmece türüne yansıması, yeni metinlerin kurgulanması veya geleneksel metinlerin yeni değerlere uyarlanması işlenecektir.
Anahtar Kelimeler
: Folklor, İdeoloji, Sovyetler Birliği, Kırgız Halk Edebiyatı, Bilmece
