Özet
DİPLOMASİ DİLİ OLARAK TÜRKÇE: KIRIM DİPLOMATİK YARLIKLARI
Devletlerin resmî yazışma gelenekleri, onların uygarlık seviyeleri, idari teşkilatlanma konusundaki başarıları, içişleri ya da dışişleri ile ilgili meseleleri çözme yöntemleri, kültürel etkilenmeleri gibi konularda pek çok göstergeyi içerir. Bu nedenle hem tarihî hem de çağdaş dönemlere ait resmî yazışmalar, söz konusu devletlerin siyasi ve kültürel tarihi ve ayrıca dilleri konusunda da çok şey söylerler. Bu anlamda, resmî yazışmalar üzerine yapılacak incelemeler hem tarih hem dilbilim hem de diplomatik gibi bilim dallarına önemli katkılar sağlar.
Türk dili, günümüzde ve tarihin uzun dönemleri boyunca Türk ve Türk soylu devletlerce resmî yazışmalarda kullanılmıştır. Kendine özgü üslup ve rükün geleneğine sahip Osmanlı diplomasisinin dili, büyük oranda Arap ve Fars geleneklerinin etkisinde şekillenmiştir. Kırım Hanlığının diplomasi dili ise Uygur yazışma geleneğinden itibaren süregelen ve Türk-Moğol imparatorluğu aracılığıyla hanlığa aktarılan Doğu Türk yazı dilinin etkisindedir. Türk kültür tarihi ve bunun önemli bir parçası olan yazışma ve diplomasi geleneğini temsil eden çok sayıda Kırım diplomatik yarlığı, Türk dilinin kendi yapısal işleyişi ve sözvarlığı ile oluşturduğu bir diplomasi dilinin örnekleridirler. Denebilir ki; Türk dilinin büyük oranda öz kaynakları ile oluşturduğu bir diplomatik dil varsa bu, Altın Orda Devleti ve onun devamında da Kırım Hanlığının diplomasi dilidir. Bu çalışmada, Türk dilinin devletlerarası diplomaside başarılı bir biçimde kullanımına ve yazı dili olarak gelişimine tanıklık eden Kırım diplomatik yarlıkları incelenecektir.
Anahtar Kelimeler
Yarlık, Osmanlı Diplomatiği, Kırım Hanlığı Diplomatiği, Kırım Hanlığı Diplomatik Yarlıkları, Tarihî Kırım Türkçesi.
