Özet
GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE UYGUR TÜRKLERİNDE GELENEKSEL MÜZİKLER
Uygur Türkleri halk bağlamında ve klasik mecrada geliştirip icra ettikleri köklü bir müzikal repertuvara sahiptir. Bu repertuvarın tarih boyunca defalarca derlenip fasıllar halinde terkip edildiği ve günümüze kadar çeşitli değişikliklerle varlığını sürdürdüğü bilinmektedir. Uygur 12 Makam’ı olarak adlandırılan bu geniş repertuvar, halk bağlamından temellenip klasikleşerek, sanat müzikleri halini almıştır. Ancak Uygur müziğinde halk bağlamı ile klasik üslup birbirinden kesin çizgilerle ayrılmadığı için tüm Uygur geleneksel müzikleri genel bir beğeniye hitap edebilmektedir. Meşrep ve Mezar-ı Şerif gibi kültürel ve dini bağlamlar, geleneksel müziklerin başlıca icra ortamlarıdır ve Türkiye’deki muadilleri gibi kültürel devamlılığın da önemli araçlarını teşkil etmektedirler. Profesyonel bir yaklaşımla derlenip bir araya getirilen makam repertuvarı, sadece yirminci yüzyılda dahi defalarca elden geçirilmiş ve politik amaçlara da hizmet edecek şekilde kullanılmaya çalışılmıştır.
Bu çalışmada, Uygur geleneksel müzikleri hem geçirdiği tarihsel evreler, hem kültürel kimliği inşa rolü hem de politik kırılma dönemlerinde maruz kaldığı müdahalelerle ele alınmıştır. Daha anlaşılır olması ve yaklaşık on beş asırdır farklı mecralarda gelişmesine rağmen halen var olan benzerliklerin bütüncül bir kültürel algı çerçevesinde gözlemlenebilmesi için Türkiye’deki geleneksel müzik yapıları ile benzerlik ve farklılıkları da vurgulanmıştır.
Anahtar Kelimeler
Uygur, Müzik, Makam, Mukayese, Âşık
