Özet
YUNUS EMRE DİVANI’NDA ZARF-FİİLLER
Yunus Emre, edebî şahsiyeti ve eserleriyle Anadolu Türkçesi’nin kuruluşuna yön vermiştir. Aynı zamanda Yunus Emre’nin kullandığı kelime ve ifade kalıpları, mecaz ve ıstılahlar Türkçe’nin edebî dil hâlini alması yolunda bir dönüm noktasıdır. Bu çalışmada, Yunus Emre’nin üslubunun nitelikleri zarf-fiiller bağlamında değerlendirilmeye çalışılacaktır.
Türkçede ekler dildeki ifade zenginliğini ve çeşitliliğini sağlayan unsurlardır. Ekler dilin gelişim çizgisine uygun olarak çoğalmış, farklılaşmış ve gelişmiştir. Yapacağımız bu çalışma zarf-fiil eklerinin bu tarihi gelişim ve değişim sürecini tespit etmeye yarayacaktır.
Yunus Emre Divanı’nda yapı ve işlev bakımından yaptığımız incelemede "-(y)Up”; “(y)UbAn”; “-(y)UbAnIn”; “-mAdIn”; -(y)iken”; “-IncA”; “-(y)Icak” ve bu ekin genişlemiş şekli olan “-IcAGAz”; “-AlI” “-dUkçA” ; “-dUkdA”; “-lAyIn” ; “- mAzdAn” ; “-mAzIn ”; “-(y)A, -(y)I, -(y)U”; “-sA” zarf-fiil eklerinin kullanıldığını görmekteyiz. Yunus Emre Divanı'nda bir kere kullanılan –“mAgIn” zarf fiil eki Anadolu sahasında eke ait en eski örnektir. “Yana yana”,”diyü diyü”, “kaza kaza”, “döne döne” ikilemelerden oluşan zarf-fiillerdir. Zarf-fiillerin büyük bir kısmı tarz bildiren zarf-fiillerden oluşurken, zaman bildiren zarf-fiiller ise Divan’da daha az kullanılmıştır. Kullanım sıklığı bakımından yüksek olan zarf-fiillere Yunus Emre Divanı’ndan bazı örnekler verilmiştir.
Divan’da kullanılan zarf-fiillerin sayısı şairin şiirlerinde durağan nesne nitelemeleri yerine, hareket hâlindeki, nesnenin hareket tasvirini yapmayı tercih ettiğini gösterir. Bu kullanışlar Yunus’un dinamik üslubunun belirleyici özelliklerindendir.
Anahtar Kelimeler
Zarf-fiil, Yunus Emre Divanı, Yunus Emre, zarf, fiilimsi.
