Özet
EDEBÎ METİNLERİN İNCELENMESİNDE YARDIMCI BİR YÖNTEM OLARAK “BAĞLAMLI DİZİN VE İŞLEVSEL SÖZLÜK”: MEZÂKÎ DİVANI ÖRNEĞİ
Bu çalışmada, klasik Türk edebiyatında XVII. yüzyıl şairlerinden Mezâkî Süleyman Dede Bosnevî’nin divanına dair hazırlamış olduğumuz “Mezâkî Divanı Sözlüğü [Bağlamlı Dizin ve İşlevsel Sözlüğü]” adlı doktora tezi bağlamında çeşitli tespit ve değerlendirmelerde bulunulmuştur.
Çalışmamızda öncelikle “bağlamlı dizin ve işlevsel sözlük” yöntemi hakkında bilgi verilmiş, ardından şair Mezâkî’nin hayatı ve edebî şahsiyeti üzerinde durulmuştur. Daha sonra divandaki şiirlerin şekil ve tür özelliklerine dair bilgi verilmiş ve Mezâkî Divanı’nın bağlamlı dizin ve işlevsel sözlük yöntemi yardımıyla incelenmesine geçilmiştir. Bu bağlamda divandaki kelime ve kelime grupları “âşık-maşuk-rakip”, “rint-zahit”, “sevinç-üzüntü” vd. başlıklar altında anlam açısından değerlendirilmiştir. Ayrıca divandaki dil ve üslup özellikleri üzerinde durulmuştur. Bu bağlamda divandaki “tamlamalar”, “fiiller ve birleşik fiiller”, “kalıp ifadeler” vd. sözcük türleri tespit edilerek şair dil ve üslup bakımından değerlendirilmiştir. Çalışmamızda son olarak ise Mezâkî Divanı’nda yer alan şahsiyet ve kahramanlar üzerinde durulmuştur. Sonuç olarak bu çalışma ile divanından hareketle şair Mezâkî’nin edebi kimliğinin ortaya konulması ve kullandığımız yöntem ile bu alanda yapılacak diğer çalışmalara örnek teşkil etmesi hedeflenmektedir.
Anahtar Kelimeler
Mezâkî, Divan, Tebdiz, Bağlamlı Dizin ve İşlevsel Sözlük
