Özet
NEDİM DİVANI’NDA GÖZ’ÜN TAHLİLİ
Asırlar boyu süregelen klasik şiir geleneği, edebî telakkilerin ve üslupların kavramsal sınırlarında yaşamıştır. Bunun temel sebebi, bahsi geçen şiir geleneğinin, kendisine çizdiği sınırlarda aynı mazmun parçalarını farklı yorumlamasıyla ilgilidir. Fakat gelenek dairesini aşan bir İstanbul şairi olarak Nedim (ö.1143-1730); “güncel bir mana dünyası, yeni bir gerçeklik algısı, şiir dili ve temel manzum malzemelerini güncelleştirme” açısından nevi şahsına münhasır bir tabiiyete sahiptir. O; sevgilinin güzellik unsurlarını, mahallî bir üslupla kendi şiirlerinde işlemiştir. Fakat bu güzellik unsurlarından sevgilinin gözleri, diğer güzellik unsurlarından edebî çeşitlilik arz etmesi yönüyle ayrılır. Ayrıca gözün çevresinde bulunan kaş ve kirpik gibi savaş aletlerine teşbih edilen unsurlar da şiirlerde göz gibi sıklıkla kullanılmaktadır. Bu unsurlar, Lale Devri’nde Nedim’in Avrupai-mahallî tarzıyla bir terkip halini almış; Türk, Fars, Arap ve Avrupa kültür sentezi şeklinde Nedim’in anlattığı sevgilinin gözlerinde mücessemleşmiştir. Nihai olarak bu çalışmada, Nedim Divanı’ndaki göz unsuruna dair -sevgilinin göz tasvirleri öncelikli olarak- bir tasnif ve değerlendirme yapılmıştır.
Anahtar Kelimeler
Nedim, Göz, Sevgili, Lale Devri, Mahallileşme.
