Özet
EVLİYA ÇELEBİ'NİN SEYAHATNÂME'SİNDE İSKENDER-İ ZÜLKARNEYN
Evliya Çelebi'nin Osmanlı coğrafyasında bir ömür boyu süren seyahatlerinin ürünü olan eşsiz eseri Seyahatnâme'de, yeryüzünü baştan başa hükmü altına alan dört hükümdardan söz edilir. Bunlar Hz. Süleyman, İskender, Yanko bin Madyan ve Buhtunnasr'dır. Bu dört hükümdardan biri olan İskender, Evliya'nın eserinde İskender, Zülkarneyn, İskender-i Zülkarneyn, İskender-i Kübrâ, İskender-i Rûmî, İskender-i Yunan, Aleksandıra, Feyleko Aleksander, Filkos oğlu İskender gibi adlarla anılır ve hakkında çeşitli bilgiler verilir; hikâyeler, efsaneler ve rivayetler nakledilir. Temelde, tarihte yaşadığı bilinen Makedonyalı Büyük İskender'le Kur'ân'da kendisinden söz edilen Zülkarneyn'i konu alan bu kısımlar, bazı tutarsızlıklar ve karışıklıklar olsa da İskendernâme türü eserler gibi dil, edebiyat, folklor, tarih, coğrafya başta olmak üzere sosyal bilimlerin hemen her alanı için oldukça zengin ve bir o kadar da ilgi çekici malzeme içerir. Bu çalışmada Evliya Çelebi'nin eserinde İskender'le ilgili anlatılanlar konu edilmiştir. Bu yapılırken Evliya Çelebi'nin İskender'le ilgili kaynakları, İskender'in kimliği, yaşadığı ya da etkilediği coğrafya, meşhur aynası ve tacı, Zülkarneyn adını alması ve boynuz meselesi, yaptırdığı tılsımlar, zamanında inşa edilen yapılar, açtırdığı boğazlar veya kanallar, melike Kaydâfe'yle münasebeti, Makedonya, İstanbul ve İzmit'in tarihindeki etkisi, Van Kalesi'ni hileyle alışı, ünlü Pers imparatoru Dârâ ile yaptığı büyük savaş, âb-ı hayatı arayışı ve Hızır'la ilişkisi, kendisiyle ilişkilendirilen ulu ağaçlar ve nihayet İskendernâme şeklinde çeşitli başlıklar belirlenmiş ve Seyahatnâme çerçevesinde bir İskender resmi ortaya konulmaya çalışılmıştır.
Anahtar Kelimeler
Evliya Çelebi, Seyahatnâme, İskender-i Zülkarneyn
