Özet
ENDERUNLU VÂSIF DİVANI’NDA ŞAİRE VE SANAT ÇEVRESİNE BAKIŞ
Bu çalışmada, Enderunlu Vâsıf Divanı’nda yer alan poetik içerikli dizelerden hareketle onun, şair karşılığında kullandığı kelime ve tamlamalar, bir şairde olmasını istediği şairlik özellikleri, şairle ilgili yaptığı benzetmeler, diğer şairlerle ve yaşadığı toplumun sanata bakışı ile ilgili düşünceleri belirlenmeye çalışılmıştır. Vâsıf, şaire dair görüş ve düşüncelerini Divan’ında çoğunlukla kasidelerinin fahriye bölümlerinde ve gazellerinin mahlas beyitlerinde dağınık bir şekilde dile getirmiştir. İlgili manzumeler, konu kapsamında incelendiğinde Vâsıf’ın, kendi şairlik özelliklerinden hareketle bir şair portresi çizmeye çalıştığı görülür. Onun poetikasına göre bir şairde olması gereken özelliklerden birkaçı şöyledir: Şairlik kabiliyeti, akıl ve idrak sahibi olmak, özgün ve mucizevî söyleyiş, çabuk kavramak, şiir ilminde üstad olmak, maharet, irfan sahibi olup feyiz ve ilhamla söylemek. Vâsıf, kendi şairliğini “âlim, tüccar, gül bahçesi, pehlivan, sultan, bülbül, Bihzad, Rüstem” vb. unsurlara benzetmiştir. O, şairde aradığı “akıcı, güzel ve ahenkli söyleyiş, tatlı dil” gibi bazı özellikleri de bu unsurlar aracılığıyla dile getirmiştir. Vâsıf, ilgili beyitlerde “Nef‘î, Nedim, Münîf, Es’ad, Râsih, Sırrî” gibi kendi döneminde ve kendinden önceki dönemde yaşamış bazı şairlerle ilgili değerlendirmeler yapmış, yaşadığı toplumun sanata bakışına dair önemli tespitlerde bulunmuştur. Vâsıf’ın bu tespit ve değerlendirmeleri, klasik şiirin şaire bakışındaki benzer ve farklı yönlerin tespitine yönelik yapılacak çalışmalar için önemli veriler sunmaktadır.
Anahtar Kelimeler
Enderunlu Vâsıf, poetika, klasik Türk şiirinin poetikası, şair, şairin özellikleri.
