Özet
SÜNBÜLZÂDE VEHBÎ DİVANI'NDA TİPLER
13. yüzyıl sonlarından 19. yüzyılın ikinci yarısına kadar varlığını sürdürmüş olan Klasik Türk şiiri, bu uzun sürecin neticesi olarak beslendiği kaynaklar bakımından oldukça zengindir. Din, tarih, kıssalar, mucizeler, efsane ve menkıbeler, sosyal ve kültürel hayat, masal, destan, fantastik ve mitolojik unsurlar, mucizeler, dinî ilimler, Kur’an-ı Kerim vb. çeşitli kaynaklar Klasik Türk şiirinin zenginleşmesine katkı sağlamaktadır. Tüm bu kaynakların oluşumunda etkin olmuş varlık insandır. Dolayısıyla Klasik Türk şiirinin en önemli kaynaklarından biri de insanla ilgili görünüşlerdir. Klasik Türk şiirinde yer alan insanla ilgili görünüşler tipler ve kişilikler olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Klasik edebiyatta bir metnin doğru anlaşılabilmesi için metinde yer alan tiplerin ve kişiliklerin tespit edilmesi gerekmektedir. Tipler, gerçek hayatta var olan kişilerin idealleştirilmiş yönleriyle kurgulanmış sembolleridir. Kişilikler ise, gerçek hayatta var olmuş, belli bir tarihte belli bir coğrafyada yaşamış kişilerdir. Tipler kendi içinde tahayyülî/tasavvurî ve sembolik tipler olmak üzere iki ana gruba ayrılmaktadır. Kişilikler de kendi içinde dinî, tarihî/efsanevî, edebî, sanatkâr, mutasavvıf ve bilgin kişilikler olarak gruplara ayrılmaktadır. Çalışmamızda Sünbülzâde Vehbî’nin Sa’dî Şirâzî’nin Gülistân’ından ilham alarak Sünbülistân adını verdiği divanında yer alan tipler gruplarına göre değerlendirilmeye çalışılacaktır. Çalışmanın metoduna bakılacak olunursa tiplerin yer aldığı tespit edilen en güzel örnek olabilecek beyitlerde yer alan tipler hakkında genel bilgiler verildikten sonra beyitlerde hangi anlamlarda, ne şekilde ele alındığı aydınlatılmaya çalışılacaktır. Ayrıca şayet varsa başka hangi tipler ile bir arada anıldıkları da tespit edilmesi hedeflenen konular arasındadır. Sonuç itibariyle yapılacak olan çalışmanın, Sünbülzâde Vehbî divanı örneği üzerinden Klasik Türk şiirinde tipler ve kişilikler bahsine bir nebze olsun katkı sağlaması hedeflenmektedir.
Anahtar Kelimeler
Klasik Türk şiiri, tipler, kişilikler, Sünbülzâde Vehbî, dîvân
