Özet
CENGİZ AYTMATOV’UN ESERLERİNDE KAHRAMANLARA YOL GÖSTEREN BİLGE KİŞİLER
Kırgız edebiyatının önemli yazarlarından biri olan Cengiz Aytmatov geleneklerine bağlı, değerlerine sahip çıkan bir ailenin içinde halk anlatılarıyla büyür. Kendisi de gerek romanlarında gerekse hikâyelerinde içinde büyüdüğü çevrenin kültür birikiminden yararlanmış ve hayatından izleri eserlerine yansıtmıştır. Aytmatov’un eserlerinde savaş konusu ağırlıklı olarak işlenir. Savaşın getirmiş olduğu olumsuzluklara dikkat çeken Aytmatov, erkeklerin savaşta bulunduğu bir ortamda kadın ve çocukları ön plana çıkarır. Sorunlarla mücadele etmek zorunda kalan kadınlara ve çocuklara yol gösterenler ise, genellikle kabilenin en büyük kişisi ya da ailenin büyüğüdür (kayınvalide, kayınpeder vb.). Savaş konusunun ağırlıklı olarak işlenmediği eserlerde ise, yine kabilenin en büyüğü, baba, şaman, öğretmen ya da eğitimli bir kişinin kahramanlara yol gösterdiği görülmektedir. Eserlerde “bilge” kişiler ağırlıklı olarak iki farklı durumda karşımıza çıkmaktadır. Biri eğitimli, okumuş, kültürlü ve bildiklerini çevrelerindekilere aktaran kişilerdir diğerleri ise, bilginliği okumuşluğundan değil yaşam deneyiminden ve yaşından ileri gelen kahramanlardır ki yazar, her iki tip bilge kahramanlara da eserlerinde hemen hemen benzer ağırlıkta yer vermiştir. Bir de çok fazla eserlerde görülmese de din adamlarının da (şaman, kâhin) kahramanları etkiledikleri ve onlara doğru yolu gösterdikleri karşımıza çıkmaktadır. Sonuç olarak asıl bilge kişinin Aytmatov olduğu ve eserlerinde sözünü emanet ettiği kahramanlar aracılığıyla insanlara olması gerekeni anlatmaya çalıştığı görülmektedir. Makalede, Cengiz Aytmatov’un eserlerinde bulunan bilge kişilerin vasıflarına yer verilecek, Kırgız geleneğinde önem verilen değerler üzerinde durulacak ve Cengiz Aytmatov’un kahramanları aracılığıyla vermiş olduğu mesajlar, üzerinde ısrarla durduğu konular ifade edilecektir.
Anahtar Kelimeler
Kırgız Edebiyatı, Cengiz Aytmatov, Bilge Kahramanlar, Beyaz Gemi, Cemile
