TÜRKİSTAN’DAKİ ORTAÇAĞLARA AİT TÜRK-İSLAM KİTABELERİNDEKİ YESEVİLİK
(YASAWIYYA ON THE TURKIC-ISLAMIC INSCRIPTIONS BELONGING TO MIDDLE AGES IN TURKESTAN
)
|
Author
|
:
Dr. Öğr. Üyesi Kayrat Belek
|
|
|
Type |
:
Copyright
|
|
Printing Year |
:
2019
|
|
Number |
:
16
|
|
Page |
:
135-144
|
Özet
Türkistan’ın ortaçağlara ait tarihi ve İslam dini araştırmalarında Türk-İslam yazıtları Türk topluluklarının ekonomik ve sosyal hayat tarzını yansıtması bakımından önemli bir yer tutar. Özellikle ortak tarih ile ilgili ortaya konan savların ve çalışmaların bilim dünyasına yeni bir ruh getireceği kaçınılmazdır. Söz konusu çalışmada, son yıllarda yapılan epigrafik, meskukat ve arkeolojik araştırmalar sırasında bulunan Türk-İslam kitabelerinin tarih araştırmalarındaki ve İslam dini eğitimindeki önemi üzerine durularak, bugüne kadar yeterince aydınlatılmamış olan Türk-İslam yazıtlarını tarih açısından ele almak amaçlanmıştır. Kitabelerdeki Yeseviliği Türk-İslam etnografik, terminoloji bakımdan incelemek ve ayrıca Yeseviliğin Türkistan tarihinin sosyo-kültürel ve siyasi-ekonomik yaşayış tarzlarna bıraktığı kültür mirasını araştırmak hedeflenmiştir.
Bu çalışmada Karahanlılar, Gazneliler, Selçuklular, Harezmşahlar, Türk-Moğol dönemi kültürü altında toplanan yazıtların metinlerini kapsayacak şekilde, yazıtlarda yer alan Yesevilik ile ilintili kelime grupları, Türk-İslam tarihi ve etnografya metinlerini içeren cümle kuralları yanında diğer kültür ve uygarlık eserleri değerlendirilecektir. Bahsi geçen Türk-İslam yazıtlarının ait oldukları dönemler, ait oldukları gruplar, içerik ve paleografi özellikleri bakımından sınıflandırılarak mukayeseli tarihi araştırma yöntemlerine tabi tutulacaktır.
Anahtar Kelimeler
İslam, Türk-İslam Kültürü, Yesevilik, Türk-İslam kitabeleri.
Abstract
Turkic-Islamic inscriptions belonging to middle ages have an important place in historical and religious researches of Turkestan in terms of reflecting the economic and social life style of Turkic communities. Especially, it is inevitable that the researches and studies related to the mutual history bring a new spirit to the world of science. In this study, focusing on the historical researches and the importance of Islamic religious education, it was aimed to take the history of the Turkic-Islamic inscriptions, found during recent epigraphic and archaeological investigations, which had not been sufficiently clarified to date. It was also aimed to examine Yasawiyya on the inscriptions in terms of Turk-Islam ethnographic and terminology and to investigate the culture inheritance of Yasawiyya’s history of Turkistan left to socio-cultural and political-economic life styles.
In this study, other cultural and civilization works including the texts of the inscriptions collected under Karakhanid, Gaznavid, Seljuks, Kharzem shahs and Turkic-Mongolian culture, will be evaluated along with sentence rules containing the words groups related to Yasawiyya, Turkic-Islamic history and ethnographical texts in the inscriptions. Periods, groups in which the Turkic-Islamic inscriptions mentioned above belong classified in terms of content and paleography characteristics will be subject to comparative historical research methods.
Keywords
Islam, Turkic-Islamic Culture, Yasawiyya, Turkic-Islamic inscriptions.
