Özet
AŞKIN YAKICILIĞINDAN AKLIN AYDINLIĞINA: TANZİMAT SONRASI TÜRK ŞİİRİNDE ATEŞ İMGESİ
Ateş aydınlatıcı olması bakımından akıl ile benzerlik taşımaktadır. Promete mitinde Prometheus’un tanrılardan çaldığı ateş; insanın yeryüzünde kendi medeniyetini inşa etmesi için gerekli aklı ve bilgeliği sembolize etmektedir. Aydınlanma çağı ile Batı medeniyeti bu aklı rasyonalite şeklinde algılayarak aklın nesnel gerçeklikleri algılayan “ration” boyutunu hayatın merkezine yerleştirmiş, aklın hakikatleri idrak eden “reason” boyutunu köreltmiştir. Böylece aklı ration’ın boyunduruğuna veren Batı, hakikati inkâr ve ret yoluna girmiştir. Tanzimat sonrası Batı medeniyeti ile daha yakından irtibat kurmaya çalışan Osmanlı şairleri toplumun içinde bulunduğu durağan yapıyı değiştirmek için şiirlerinde dini ve içtimai meseleleri işlemişlerdir. Bu meselelere yaklaşımı ise akıl perspektifinden olmuştur. Çalışmamızda, Batı medeniyetinin etkisiyle aklı merkeze alan Osmanlı şairlerinin aklı “ration” ve “reason” bağlamında nasıl algıladıkları ve bu akıl mefhumunu ateşle ilgili imgelerle şiirlerinde nasıl işledikleri üzerinde durulacaktır.
Anahtar Kelimeler
Tanzimat, şiir, imge, prometheus, ateş, akıl, ration, reason