Özet
KOLEKTİF BİLİNÇDIŞININ YANSIMASI: SEKSEN GÖZ MASALININ ARKETİPSEL SEMBOLİZM BAĞLAMINDA İNCELENMESİ
Carl Gustav Jung’un geliştirdiği “arketip” kavramı, halk anlatılarının psikanalitik açıdan incelenmesinde önem arz eder. Jung’a göre, bilinçdışının kişisel ve kolektif katmanları bulunmaktadır. Kolektif bilinçdışı, insanlığın ilkel zamanlardan bu yana taşıdığı, ortak deneyimlerin ve içsel imgelerin kaynağını oluşturan evrensel bir zihin yapısını temsil eder. Bu yapının en belirgin unsurları olan arketipler, insanların ortak korkularını, arzularını, çelişkilerini ve değerlerini sembolik bir dille ifade eden kalıplardır. Jung, arketiplerin insan psikolojisi üzerindeki etkilerini incelerken “Gölge,” “Yüce Birey,” “Persona” “Anima/Animus” gibi temel arketipler üzerinde durmuştur. Özellikle masallar, mitler ve halk hikayelerinde kendini gösteren bu arketipler, bireylerin içsel dünyalarını, ruhsal yolculuklarını ve psişik dönüşümlerini evrensel bir dil aracılığıyla yansıtmaktadır. Bu konuda Joseph Campbell ise arketipleri, kahramanın yolculuğunu temsil eden “ayrılma-erginlenme-dönüş” aşamaları çerçevesinde detaylandırmış ve sistematik hale getirmiştir. Halk anlatıları, toplumların kolektif bilinçdışını yansıtan, sembolik anlamlar taşıyan kültürel eserlerdir. Masallar, bu anlatı türünün en belirgin örneklerinden biri olarak arketipsel yapılarıyla insanın içsel yolculuğunu ve psikolojik olguları yansıtır. Masallarda yer alan arketipler, bireysel ve toplumsal bilinçdışının izlerini sürerek, psikolojik olguları anlamamıza katkı sağlar. Bu bilgilerden hareketle çalışmada, Naki Tezel’in Türk Masalları eserinde yer alan Seksen Göz masalı çözümlenmiş, kahramanın olgunlaşma süreci arketipsel sembolizm bağlamında incelenmiş, tespit edilen arketiplerin kahramanın çocukluktan erginliğe geçişini sembolize ettiği tespit edilmiştir.
Anahtar Kelimeler
Arketip, Sembolizm, Jung, Masal, Seksen Göz.