Özet
AYFER TUNÇ’UN “MEMLEKET HİKÂYELERİ” ADLI ESERİNDE SAKARYA, KARASU VE İSTANBUL ÜÇGENİ
Çağdaş Türk Edebiyatı’nın öykü ve roman türünde eser veren en önemli yazarlarından biri olan Ayfer Tunç’un ilk öykü kitabı Saklı (1989), son kitabı ise Memleket Hikâyeleri (2012) adlı kitabıdır. Refik Halit'e hem ismiyle hem de içeriğiyle göndermeler yapan Ayfer Tunç’un Memleket Hikâyeleri şimdiye kadar yazılanlardan farklı bir eserdir. Deneme ve hikâye karışımı olan bu eserde; memleket fikri, aynı memleketli olma, taşra hayatı üstüne hem tespitler hem de hikâyeler var. Refik Halit’in Memleket Hikâyeleri isimli kitabına gönderme yapan eser; Memleket Yazıları, Fotoğraflar Anlatıyor, Memleket Hikâyeleri olmak üzere üç bölümden oluşmuştur. Taşra duygusu, küçük insanların faşizmi, tarihe bakışımız hakkında yazılmış Tunç’un bu eserinde olaylar Refik Halit’inkinden farklı olarak daha çok İstanbul, Karasu ve Sakarya’da geçmiştir. Mekânsal evren dar gözükmesine rağmen farklı coğrafyayı temsil eden tiplemeler hem anlatıdaki şahıs kadrosunu zenginleştirmiş hem de mekânsal derinliğe katkıda bulunmuştur. Dolayısıyla bu eser toplumsal tabakayı en geniş ölçüde yansıtmıştır. Karadeniz'den Ankara'ya, Lüleburgaz'dan İstanbul'a memleketin dört bir köşesinden tüm toplumsal tabakadan olan ve birbirinden ilginç insan tipleri, Ayfer Tunç'un kalemiyle Memleket Hikâyeleri adlı kitabında bir arada toplanmıştır. Kitaptaki kişiler daha çok Sakarya, Karasu, Karadeniz ve Erzurum’da dolaşmış ayrıca olaylar da bu mekânlarda geçmiştir.
Sakarya bir mekân olarak Türk Edebiyatı açısından önemli bir yere sahiptir. Bu şehri önemli kılan nedenlerin başında da bu şehirde doğan birçok şairin gerek edebiyata gerekse sanata büyük katkıda bulunmuş olmaları gelmektedir.
Sakarya doğumlu olan yazarlardan Ayfer Tunç da günümüzde edebiyatımıza önemli ölçüde katkıda bulunmuş bir değerdir. İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’ni bitiren, üniversite yıllarında çeşitli edebiyat ve kültür dergilerinde yazılar yazmaya başlayan Tunç’un edebiyat üzerine ilk yazısı 1983’te Edebiyat 81 dergisinde yayınlanmıştır (URL1). Bunun yanı sıra Tunç, 1989 yılında Cumhuriyet gazetesinin düzenlediği Yunus Nadi öykü Armağanı’na katılmış, Saklı adlı yapıtıyla birincilik ödülünü almıştır. 1999-2004 yılları arasında Yapı Kredi Yayınları’nda yayın yönetmeni olarak görev yapan Tunç’un 2001 yılında yayınlanan ve büyük ilgi gören Bir Maniniz Yoksa Annemler Size Gelecek-70’li Yıllarda Hayatımız adlı yapıtı, 2003 yılında yedi Balkan ülkesinin katılımıyla düzenlenen Uluslararası Balkanika Ödülü’nü kazanmıştır. Altı Balkan diline çevrilmesine karar verilen bu yapıt, Suriye ve Lübnan’da da Arapça olarak yayınlanmıştır. Bunun yanı sıra, Tunç’un 2003 yılında Sait Faik’in öykülerinden hareketle yazdığı Havada Bulut adlı senaryosu filme çekilerek TRT’de gösterilmiştir (Tunç, 2011).
Yazarın başlıca eserleri ise şunlardır (URL2-URL3):
Öyküleri:
Saklı (1989), Mağara Arkadaşları (1996), Aziz Bey Hadisesi (2000), Taş-Kâğıt-Makas (2003), Evvelotel (2006).
Romanları:
Kapak Kızı (1992), Bir Deliler Evinin Yalan Yanlış Anlatılan Kısa Tarihi (2009), Yeşil Peri Gecesi (2010), Suzan Defter (2011).
Araştırma ve Yaşantı:
İkiyüzlü Cinsellik (1994) (araştırma), Bir Maniniz Yoksa Annemler Size Gelecek (2001), Ömür Diyorlar Buna (2007), Memleket Hikâyeleri (2012).
Tanpınar ekolünün bir takipçisi olarak değerlendirilebilecek olan Ayfer Tunç’un öykü dünyası Ahmet Hamdi Tanpınar ve Oğuz Atay olmak üzere başlıca iki kaynaktan beslenmektedir. Tunç için karakter oluşturmada, anlatımda, dilde Tanpınar önemli bir kaynakken, onun ironi/absürd/trajikomik yaklaşımında Oğuz Atay ön plana çıkmaktadır. Arka planda Peyami Safa’nın etkileri de görülmektedir. Bununla birlikte Tunç, kendine özgü öykü evrenini oluşturmayı başarmıştır (URL4).
Yazarın hikâyeleri ağırlıklı olarak ‘’yalnızlık, sevgisizlik, ölüm, aşk ve acı’’ gibi çeşitli temalardan oluşmaktadır. Hikâyelerinin çoğunu edinmiş olduğu tecrübeler dâhilinde yazmaktadır. “Hep yaşanmış hayat tecrübelerine eğilir. Bu yüzden hayattan bir kesit değildir onun anlattıkları. Bütün bir hayatın kendisidir. Her şey olup bitmiş, yaşanan yaşanmıştır. Dönüp bu hayatı, yaşanmışlıkları, sonu hüsranla biten hayatları anlatır bize” (URL5).
İçten ve sıcak bir anlatımın görüldüğü Tunç’un hikâyelerinde; nasıl anlatıldığı değil ne anlatıldığı önemlidir. Bu yüzden yazar, hikâyelerinde biçimsel bir kaygı taşımaz. Ağırlıklı olarak klasik anlatım biçimine yaslanır fakat zaman zaman modern anlatım biçiminin imkânlarından da yararlanmayı ihmal etmez. Harmancı ve Solak, (2010) daha çok klasik öykü anlatımını benimseyen yazarın sağlam bir kurgu ile ördüğü öykülerinde Osmanlı Türkçesi kökenli kelimelerin zengin çağrışımlarından yararlandığını belirtmektedirler.
Anahtar Kelimeler
Ayfer Tunç, Memleket Hikâyeleri, Sakarya-Karasu- İstanbul, Refik Halit (Karay), Çağdaş Türk Edebiyatı.