Özet
ŞEYYÂD HAMZA’NIN YÛSUF U ZELÎHÂ MESNEVİSİNDEKİ İKİLEMELER VE YİNELEMELER
Özet
Şeyyâd Hamza, 14. yüzyıl Türk edebiyatının en önemli şahsiyetlerinden birisidir. Türk destancılık geleneğini devam ettirerek halk meclislerinde hikâye anlatan bir kıssahandır. Şeyyâd Hamza’dan günümüze beş altı eser ve bazı şiirler kalmışsa da bu eserlerin en önemlisi hiç şüphesiz Yûsuf u Zelîhâ (Destân-ı Yûsuf) mesnevisidir. Eser, Eski Anadolu Türkçesi Dönemi’nin özelliklerini en karakteristik olarak gösteren başlıca eserlerden biridir. Eserde çok duru ve akıcı bir halk dili kullanılmıştır. Eserde; dönemin ağız özellikleri, arkaik kelimler, deyimler ve ikilemeler vb. konularda zengin bilgiler vardır. Bu çalışmada, Şeyyad Hamza’nın Yûsuf u Zelîhâ mesnevisindeki ikilemeler konusu ele alınmıştır. Eserin giriş kısmında, Şeyyâd Hamza ve Yûsuf u Zelîhâ mesnevisinden bahsedilmiştir. Daha sonra ikilemeler konusu teorik yönden incelenmiş ve bu konudaki görüşler ortaya konmuştur. Bu konudaki bilgiler analiz edilerek Türkçede “ikileme” kavramından ne anlaşıldığı ortaya konulmuştur. Üçüncü kısım eserin ana kısmıdır. Burada tespit edilen ikilemeler alfabetik olarak verilmiş, hangi dile ait oldukları belirtilmiş ve anlamlandırılmıştır. İkilemlerle ilgili varsa en az bir, en çok üç örnek verilmiştir ve bunlar günümüz Türkçesine çevrilmiştir. Sonraki bölümlerde ikilemelerin düz dizini, anlamsal dağılımı, kelime türlerine göre dağılımı ve ikilemelerin oluşturulduğu dillere göre dağılımı verilmiştir. Sonuç kısmında elde edilen bilgiler maddeler hâlinde verilmiştir.
Anahtar Kelimeler
Anahtar Kelimeler: Eski Anadolu Türkçesi, Şeyyâd Hamza, Yûsuf u Zelîhâ (Destân-ı Yûsuf) mesnevisi, ikilemeler, hendiadyoin, antonim, sinonim, yineleme öbeği (tekrar grubu).