Özet
MAKEDONYA-VALONDOVA HIDRELLEZ ÂDETLERİNDEN “YEŞİLLENME”, “KISMET KAPAMA” VE “MARTUFAL ÇEKME” ÂDETLERİ
Hıdrellez geleneği, Türk dünyasının neredeyse tamamında kutlanmaya devam edilen mevsimlik bayramlardandır. Hıdrellez günü, halk arasında, yeryüzünde Hızır ve İlyas’ın bir gül ağacı altında buluştukları gün olarak, kutsal kabul edilmiştir. Aslında bir görüşe göre, Hıdrellez bayramının Türkler arasında kutlanmaya başlanması, Nevruz bayramının başkalaşmasıyladır. Anlaşılacağı üzere Türkler İslam dinini kabul ettikten sonra, Nevruz âdetlerini Hıdrellez adı altında sürdürmeye devam etmişlerdir. Öyledir ki Nevruz Bayramı kutlaması Anadolu ve Balkanlardaki Türkler arasında neredeyse tamamen unutulmuş yerini Hıdrellez âdetleri almıştır. Bu Hıdrellez geleneği, Miladi takvime göre 6 Mayısta kutlanır. Önceden geçerli olan Rumi takvime göre ise bu gün 23 Nisana denk gelmektedir. Rumi takvime göre bir yıl iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölüm 6 Mayıs ile 8 Kasım arası olan süredir ve bu süre Hızır günleri adıyla bilinir. Bu bölüm ayrıca yaz mevsimini oluşturur. İkinci bölüm ise 8 Kasım ile 6 Mayıs arası olan süredir ve Kasım günleri şeklinde bilinir. Bu bölüm de kış mevsimini oluşturur. Bu bağlamda Rumi takvime göre, soğuk kış mevsiminin bitip sıcak yaz aylarının başlayacağı gün 6 Mayıs olarak ortaya çıkmaktadır. Bu da bu günün Türkler tarafından kutlanıp bayram haline getirilmesi için yeterli bir sebeptir. Anadolu’da günümüzde yazın başlangıcı olan 6 Mayısa dair çeşitli kutlamaların yapılmaktadır. Balkanlar’da yaşamakta olan Türkler arasında da çeşitli kutlamalar dikkatleri çekmektedir. Bir Balkan ülkesi olan Makedonya’da bu türden uygulamaların hala devam ettiği Türk bölgeleri tespit edilmiştir. Bu çalışma daha çok Doğu Makedonya-Valandova, Konçe ve Manastır bölgelerindeki var olan Hıdrellez âdetlerine dair bir saha çalışması niteliğindedir. Bu bölgelerdeki Türklerin Hıdrellez geleneklerine dair sözlü geleneklerindeki maniler, yemek türleri ve kutlama şekilleri de çalışmaya alınmıştır.
Anahtar Kelimeler
Hıdırlez, yeşillenme, martufal geleneği, Valandova, Çalıklı