Özet
MESNEVİ BAĞLAMINDA TANZİMAT DEVRİ ROMAN TÜRÜNDE ERKEK TİPLERİN KÜLTÜREL UYUŞMAZLIĞI
Bu makale, Türk edebiyatının modernleşme sürecinin başlangıcı sayılan Tanzimat dönemine ait roman sanatı ve klasik bazı metinler arasında tip merkezli bir karşılaştırma amacı taşımaktadır. Bu araştırmada özellikle klasik metin örneği olarak divan şiirinin son önemli mesnevileri ve Tanzimat romanındaki erkek tipler arasındaki retorik uyumsuzluk ve gelenek dışılık tartışılmaktadır. Edebiyatın uluslar açısından süregelen bir geleneksel söylem devamlılığı taşıdığı dikkate alındığında, modern edebiyatımızın ilk roman örneklerinde karşımıza çıkan tip kurgusunun da, söz konusu devamlılığa olan bağı veya bağsızlığı, üzerinde düşünülmeye değer bir çerçeve sunmaktadır. Özellikle Tanzimat dönemi roman metinleriyle klasik şiirin son dönemine ilişkin mesnevilerdeki tipler, sadece gelenek ve edebî söylem arasındaki bağı değil, kültür, siyaset ve toplum olgularını da, mukayese etmeyi öncelikli kılar. Yine klasik şiirin toplumdan uzak olduğu yönündeki eleştirilerin işaret ettiği nokta dikkate alındığında, Tanzimat romanındaki tip ve karakterlerin kültürel açıdan aykırı bir görüntü vermesi, klasik şiir noktasında düşündürücüdür. Dolayısıyla bu çalışma biraz da, iki farklı edebî devre ait anlatı metini, kültürel ve siyasî açıdan ilişki içinde oldukları toplumla bağlarını sorgulama amacı taşımakladır.
Anahtar Kelimeler
Roman, mesnevi, tip, kültür, modernleşme