Özet
SÂBİT DÎVÂNI’NDA MİTOLOJİK VE EFSÂNEVÎ KUŞLAR
Türklerin İslamiyet'i kabulünden önce ve çok daha eskiye dayanan tarihlerde sanat, edebiyat, mitoloji gibi alanlarda önemli yer tutan kuşlar, klasik Türk edebiyatında da aynı önemini korumuşlardır. Genel olarak şekilleri, renkleri ve çıkardıkları sesler sebebiyle çeşitli edebî sanatlar vasıtasıyla bu edebiyatın en önemli unsurlardan biri olarak ele alınmışlardır. Şiirlerde zikredilen kuşların, taşıdıkları az veya çok bilinen, gerçek veya mitolojik ve efsanevî özellikleriyle şairin hayal dünyasının tercümanı olduğu söylenebilir. Bu vazgeçilmez unsurları, şiirlerinde kullanmayan klasik Türk şairi hemen hemen yok gibidir. Dolayısıyla bu tür şiirleri tam manasıyla anlamak, değerlendirmek ve yorumlamak; bu kuşların sembol, imaj, mazmun, motif vs. olarak taşıdıkları unsurları ve içinde barındırdıkları derin anlamlarını ancak ortaya çıkartmakla mümkün olacaktır.
Şimdiye kadar klasik Türk şiirindeki kuşlar hakkında bir kaç değerli çalışma yapılmış bulunmaktadır. Biz de bu çalışmaları hem bir kaynak hem de bir örnek olarak aldık ve Sâbit Divanı'ndaki mitolojik ve efsanevî kuşlar üzerinde durduk. Bu çalışmamızda Bosnalı Aleaddin Sâbit (ö. 1712) Dîvânı'nında yer alan "Anka/Sîmürg, Hüma, Hüdhüd, Kaknüs, Semender" gibi mitolojik ve efsanevî kuşların hangi özellikleriyle ve ne şekilde ele alındıklarını göstermeye çalıştık. İnceleme sırasında elde ettiğimiz bilgilerin, bundan sonra yapılacak daha kapsamlı çalışmalara bir katkısı olacağını ümit etmekteyiz.
Anahtar Kelimeler
Sâbit Dîvânı, Anka/Sîmürg, Hüma, Hüdhüd, Kaknüs, Semender, Mitolojik ve Efsanevî Kuşlar