Özet
ÖMER BİN MEZİD’İN MECMÛ’ATÜ’N-NEZÂ’İR ADLI ESERİNİN NAZİRECİLİK GELENEĞİ AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ
Özet
Ömer B. Mezid tarafından 840/1436-37 yılında derlenmiş olan Mecmû’atü’n-Nezâir, Eski Anadolu Türkçesinden izler taşımaktadır. Eser, gerek derlendiği döneme ait önemli dil malzemesi ihtiva etmesi, gerekse içerisinde farklı şairlere ait şiirlerin yer alması yönüyle Türk Dili ve Edebiyatı açısından önemli bir kaynaktır. Bu makalede, Mecmûatü’n-Nezâir’in “nazirecilik geleneği” açısından bir değerlendirilmesi yapılmıştır. Mecmuada yer alan şiirler nazirelerin belirlenmesinde ve değerlendirilmesinde esas alınan ölçütler çerçevesinde karşılaştırılmıştır. Elde edilen veriler “şekil” ve “muhteva” başlıkları altında işlenmiştir. Şekil başlığı altında, nazirelerin, zemin şiirle vezin, kâfiye ve redif birliği açısından benzerlikleri üzerinde durulmuştur. Muhteva başlığı altında ise, başta atasözü vb. kalıp ifadeler, tazmin yoluyla alınmış beyit ya da mısralar, ortak redifler, cinaslar, mazmunlar, telmihler değerlendirilmiştir. Yapılan karşılaştırmalarda; zemin şiirde kullanılan bir söz kalıbının nazirelerde de benzer şekillerde tekrar edildiği görülmüştür. Bu tür kullanımlar, gerek iki şiir arasındaki nazire ilişkisinin belirlenmesinde gerekse iki nazire arasındaki anlam birlikteliğinin ve söyleyiş güzelliğinin yakalanmasında oldukça önemlidir. Nazirelerdeki anlama dair bu tür benzerliklerin ortaya konması, yol açıcı şairlerin kimler olduğu, kimin kimden etkilendiği gibi hususları aydınlığa kavuşturacaktır. Ayrıca, muhteva ile ilgili tespit edilen dil malzemesi Türkçe’nin söz varlığı açısından önem arz etmektedir. Mecmûatü’n-Nezâir üzerine yapılan çalışmalarda, “nazirecilik geleneği” çerçevesinde bir inceleme ve değerlendirme yapılmadığından bu çalışma, bu konuda yapılacak benzer çalışmalara katkı sağlayacaktır.
Anahtar Kelimeler
Anahtar kelimeler: Türk Dili, kalıp ifadeler, nazire, nazire mecmuaları, Mecmû’atü’n-Nezâir, karşılaştırma.