MİR HÜSEYİN NİŞÂBÛRÎ’NİN MUAMMÂ RİSÂLESİ’NE YAZILAN TÜRKÇE ŞERHLER: İKİ BİLİNMEYEN ŞERH
(TURKISH COMMENTS WRITTEN ON THE MUAMMÂ RISÂLE OF MİR HÜSEYİN NİŞÂBÛRÎ: TWO UNKNOWN COMMENTS
)
|
Yazar
|
:
Dr. Tolga Öntürk
, Doç. Dr. Murat ÖZTÜRK
|
|
|
Türü |
:
Telif
|
|
Baskı Yılı |
:
2020
|
|
Sayı |
:
23
|
|
Sayfa |
:
128-146
|
Özet
Öz
Mir Hüseyin Muammâyî, 15. yüzyılda İran’ın Nişâbûr kentinde yaşamış önemli bir muamma şairidir. Ali Şir Nevâyî ve Mollâ Câmî ile yakın dostluğu olan Mir Hüseyin, muamma söyleme ve çözümü konusunda yazdığı risâlelerle bu alanın öncülerinden kabul edilir. Mir Hüseyin’in Risâle der-Esmâ-i Hüsnâ ve Risâle-i Muammâ adlı risalelerinde muamma tertibi, çözüm yolları, muamma örnekleri gibi hususlar derinlemesine anlatılmış ve bu eserler hem İran edebiyatında hem de Türk edebiyatında muammanın gelişme ve yayılmasına etki etmiştir.
Mir Hüseyin’in muamma risaleleri Türk edebiyatında çok fazla rağbet görmüş, bu eserlere pek çok şerh yazılmıştır. Bunlardan en meşhur olanı Gelibolulu Mustafa Sürûri’nin Şerh-i Muammeyât-ı Mir Hüseyin adlı eseri ve Lamiî Çelebi’nin Şerh-i Mu?ammeyât-ı Lâmiî Çelebî alâ Esmâ-i Hüsnâ şerhidir. Bunların yanı sıra bazı müellifler tarafından da Mir Hüseyin’in risâlelerine şerhler yazılmış, muammaları çözülmüştür.
Çalışmamızda öncelikle şerh ve muamma kavramları hakkında bilgi verilmiş, ardından Mir Hüseyin ve onun muamma risaleleri tanıtılmıştır. Bu risalelere yapılan şerhlere yer verilmiş ve bugüne kadar üzerinde herhangi bir çalışma yapılmamış olan iki şerh incelenmiştir. Bunlardan ilki Milli Kütüphane’de bulunan ve 06 Mil Yz A 8543 arşiv numaralı Haşim b. Mikâ?il’e ait olan eserdir. Diğeri ise İÜ Nadir Eserler Ktp. TY3597 arşiv numaralı şerhtir. Bu şerhler tanıtıldıktan sonra Sürûrî’nin şerhi ile yukarıda zikredilen iki yeni eser, şerh tekniği açısından karşılaştırılmıştır.
Anahtar Kelimeler
Anahtar Kelimeler: Divan edebiyatı, muamma, Mir Hüseyin, şerh, Hâşimî
Abstract
Abstract
Mir Hüseyin Muammâyî is an important enigmatic poet who lived in Nishapur, Iran in the 15th century. Mir Hüseyin, who was close friends with Ali Şir Nevâyî and Molla Câmî, is considered one of the pioneers of this field with his treatises on telling and solving the enigma. In Mir Huseyin's treatises called Risâle der-Esmâ-i Hüsnâ and Risâle-i Muammâ, matters such as enigma arrangement, solution ways and examples of enigmas were explained in depth and these works influenced the development and spread of the enigma both in Iranian literature and Turkish literature. The enigmatic treatises of Mir Huseyin were very popular in Turkish literature and many commentaries were written on these works. The most famous of these is the work Şerh-i Muammeyat-ı Mir Hüseyin by Gelibolulu Mustafa Süruri and Şerh-i Muammeyât-ı Lâmiî Çelebi Ala Esmâ-i Hüsnâ by Lamiî Çelebi. In addition to these, commentaries were written in Mir Huseyin's treatises by some authors and their enigmas were resolved. In our study, firstly, information was given about the concepts of annotation and enigma, and then Mir Hüseyin and his enigmatic treatises were introduced. The commentaries made on these treatises were included and two commentaries on which no work has been done to date have been examined. The first of these is the work belonging to Haşim bin Mikâ?il, which is in the National Library and archive number 06 Mil Yz A 8543. The other is the commentary with the archive number of İÜ Nadir Eserler Ktp TY3597. After these annotations were introduced, Sürûrî's commentary was compared with the two new works mentioned above in terms of annotation technique.
Keywords
Keywords: Divan literature, enigma, Mir Hüseyin, commentary, Hâşimî.