ALTAY TÜRK DESTANLARINDA ŞEYTAN
(SATAN IN THE EPICS OF ALTAI TURKISH
)
|
Yazar
|
:
Prof. Dr. Metin Özarslan
, Dr. Hicran KARATAŞ
|
|
|
Türü |
:
Telif
|
|
Baskı Yılı |
:
2020
|
|
Sayı |
:
23
|
|
Sayfa |
:
1-14
|
Özet
Şeytan dünya dinlerinde uluslararası bir mit olarak antik çağlardan günümüze dek varlığını sürdürmektedir. Şeytan ve Şeytan’ın temsil ettiği özellikler içinde en göze çarpan unsur olarak kötülük, tüm dünya mitlerinde müşterek bir şekilde karşımıza çıkmaktadır. Bu özelliğiyle hem sözlü hem de yazılı kültür metinlerinde kötülüğü temsilen kendisine mitik bir motif olarak önemli bir yer işgal etmektedir. İlk örneklik [arketipik] değeriyle gölge ilk örneğinin [arketip] doğaüstü alandaki temsildir. Tek tanrılı dinlerde yaratıcı tek tanrının karşısında yer almakta olan Şeytan, çok tanrılı dinlerde de benzer bir şekilde kötülüğü temsil eden bir karakter olarak farklı adlandırmalar çerçevesinde karşımıza çıkmaktadır. Bu çalışmada Altay sahası Türk destanlarından hareketle Altay sahası Türklerinin Şeytan’a atfettiği rol ve vasıfların neler olduğu tartışılmaktadır. Destan metinlerinden hareketle Altay sahası Türk topluluklarında Şeytan’ın haiz olduğu özellikler tespit edilirken, semavi dinlerdeki Şeytan tasarımından yapılmış ödünçlemeler ortaya konulmuştur. Bu ödünçlemelerin kaynağı özellikle Yahudi-Hıristiyan geleneğini temsil eden misyonerlerin misyonerlik faaliyetleridir. Misyonerler kendi semavi anlatı geleneklerinin tema ve motiflerini Şamanlığa uyarlayarak sahada anlatarak aktarmış olmalıdır. Fakat söz konusu anlatıların aktörleri dışında özgün ve yerel motiflerin tespit edilebilmesi neredeyse imkânsızdır. Altay sahası mitlerinde Tanrı ve Erlik tasarımında Tanrı kişileştirilmediği, buna karşın Erlik’in dış görünüşünden şahsiyetine kadar tüm unsurlarıyla kişileştirildiği görülmektedir.
Anahtar Kelimeler
Halkbilimi, Din, Mit, Destan, Altay Türkleri, Şeytan
Abstract
Satan (or Devil, Evil) is as an across-cultural myth in World religions and beliefs from ancient times to present. Satan, as the most prominent element among the features represented by Satan, which appears in common in all myths throughout the World. With this very characteristic, He occupies an important role as a mythical motif to present evil in both oral and written cultural texts. Satan though devil is not an archetype himself, he is the representation of the shadow archetype in the supernatural realm. Standing in opposition to the almighty in monotheistic religions, Satan looms around in polytheistic religions as character personifying evil in different names and bodies, as well. In this paper, the roles and qualities attributed to Satan [tr. Erlik] by Altai Turks based on epics of Altaies has been discussed. Identifying these properties of Satan [Erlik], we have also aimed to reveal cultural borrowings adapted from divine religions that had been active in the area. The source of these barrowings should be sought especially in activities of missionaries who represent the Judeo-Christian tradition in Altay region. Missioners must have adapted shamanistic themes and motifs into Judeo-Christian narratives while narrating divine narratives to Altai Turks. The missionaries must have adapted the Judaic-Christian themes and motifs of their celestial narrative traditions to Shamanism and told them on the field. That is why it is almost impossible to find local and authentic motifs in Altai Turks’ Epics, except their main actors, God [Tengri] and Satan [Erlik]. Although Erlik is personified with his all elements including his appearance and his character in detail, God [Tengri] has been envisioned the almighty and not personified in Altai Turks’ epics as well.
Keywords
Folklore, Religion, Myth, Epic, Altai Turkish, Satan