KUTADGU BİLİG, NEHCÜ’L-FERÂDİS VE KISASÜ’L-ENBİYÂ’DA ‘YÜZ’ SÖZCÜĞÜ İLE KURULMUŞ DEYİMLER
(IDIOMS FORMED WITH THE WORD ‘YÜZ’ (FACE) IN KUTADGU BİLİG, NEHCÜ’L-FERÂDİS AND KISASÜ’L-ENBİYÂ
)
|
Yazar
|
:
Selim Önler
|
|
|
Türü |
:
Telif
|
|
Baskı Yılı |
:
2021
|
|
Sayı |
:
24
|
|
Sayfa |
:
204-217
|
Özet
Atasözlerinden farklı olarak daha küçük yapılar olan ve atasözleri gibi bir tecrübe aktarma amacı gütmeyen deyimler, bir dilin anlatım gücünü, anlatım olanaklarını ve toplumun yaşayış tarzını yansıtan, uzun uzadıya anlatılabilecek bir durumu en az sözcükle anlatma işlevi gören, kalıp denebilecek anonim sözlerdir. Araştırmacıların eskiden beri oldukça ilgisini çeken ve üzerlerinde çokça çalışılan deyimlerin ne oldukları hakkında zaman zaman görüş ayrılığına düşülmüş, kimi zaman da deyimler kalıp söz ve atasözleri ile karıştırılmıştır. Deyimler oluşturulurken organ adlarından (el, ayak, yüz, dil, yürek, gönül vs.) ve Türklerin kutsiyet atfettikleri nesnelerden (ağaç, su, toprak vs.) çokça faydalanıldığı görülmektedir. Bunların arasından yüz, gerek duyguları yansıtabilmesi gerekse başlı başına bir iletişim aracı olarak kullanılmasından ötürü deyimlere sık sık konu olmuştur. Bu yazıda, deyim nedir ne değildir gibi tartışmalara girilmeden Karahanlı ve Harezm dönemlerinin Kutadgu Bilig, Nehcü’l-Feradis ve Kısasü’l-Enbiya gibi belli başlı metinlerinden derlenen ‘yüz’ sözcüğü ile kurulan deyimler verilmeye çalışılacak, varsa bu deyimlerin Türkiye Türkçesindeki yansımaları ele alınacaktır.
Anahtar Kelimeler
Karahanlı, Harezm, Türk dili, deyim, yüz
Abstract
Unlike proverbs, idioms, which are smaller structures and do not aim to convey an experience like proverbs, are anonymous words that can be called molds that reflect the expressive power of a language, the possibilities of expression and the way of life of the society, and serve to describe a situation that can be explained at length in a minimum of words. From time to time, there have been disagreements about what idioms are, which have attracted the attention of researchers and have been studied extensively from the past, and sometimes idioms have been confused with mold words and proverbs. It is seen that the names of organs (hand, foot, face, tongue, heart, etc.) and objects to which Turks attribute holiness (tree, water, soil, etc.) were used a lot while creating idioms. Among these, the face has been the subject of idioms frequently because of its ability to reflect emotions and to be used as a communication tool in itself. In this article, without entering into discussions about what idiom is and what it is not, we will try to give idioms formed with the word 'face', compiled from certain texts such as Kutadgu Bilig, Nehcü'l-Feradis, and Kısasü'l-Enbiya, and, if any, the reflections of these in Turkey Turkish will be discussed.
Keywords
Karakhanid, Khwarezm, Turkish language, idiom, face