MAHLAS BEYİTLERİNDEN HAREKETLE AZMÎZÂDE HÂLETÎ’NİN KENDİ ŞİİRİ HAKKINDAKİ DÜŞÜNCELERİ
(AZMÎZÂDE HÂLETÎ’S OPINIONS ABOUT HIS OWN POETRY WITH REFERENCE TO PSEUDONYM COUPLETS
)
|
Yazar
|
:
Doç. Dr. Armağan Zöhre
|
|
|
Türü |
:
Telif
|
|
Baskı Yılı |
:
9
|
|
Sayı |
:
25
|
|
Sayfa |
:
130-145
|
Özet
İlk defa Aristo tarafından kullanılan poetika terimi genel olarak şiirin ve şairin nasıl olması gerektiğini, bir bakıma şiirin teorisini ortaya koyan çalışmaları ifade etmektedir. Divan şiirinde şairler, kendi şiirleri ve şairlikleri veya genel olarak şiire ve şaire hangi perspektiften baktıklarına dair görüşlerine müstakil eserlerde olmasa bile divan dibacelerinde ya da divanlarında yer alan şiirlerinde yer vermişlerdir. Özellikle de şiirlerinin mahlas beyitlerinde şairlerin kendi şiirleri hakkındaki düşüncelerini bulmak mümkündür. Divan şiirinin poetikasının tespit edilmesi bağlamında oluşturulan çalışmalara bir katkı sunmak amacıyla yaptığımız bu çalışmada Azmizâde Hâletî’nin şiir anlayışı ortaya konmaya çalışılmıştır. Şiirini, belagat, beyt, dîvân, gazel, güftâr, fikr, kalem, mana, mazmun, mısra, nazm, söz, sühan, şiir gibi kelimeler ve bu kelimelerle oluşturulan tamlamalar ile ifade eden Hâletî, çeşitli teşbih, istiare ve mecazlar vasıtası ile kendi şiirinin özelliklerini ortaya koymaktadır. Akarsu, âb-ı hayat, belâgat denizi, dürr, Hz. Meryem, Hz. Yusuf, öd ağacı, servi ağacı gibi benzetmeler şairin şiirini benzettiği bazı kavramlardır. Hâletî, şiirini tarif ederken feleğin okunu kıskandırması, söz ehlinin kalemini bağlaması, âşıkâne olması gibi özelliklerinden de bahsetmektedir. Nef’i, Şeyhülislam Yahya, Nâbi, Naîli, Neşâti gibi şairlerin yetiştiği 17. asır şiir ortamında yetişen, hacimli sayılabilecek bir divanı olan Azmizâde Hâletî’nin şiir hakkındaki düşüncelerini tespit etmenin Divan şiirinin poetikasının anlaşılması açısından önemli olduğu kanaatindeyiz.
Anahtar Kelimeler
Azmizâde Hâletî, Poetika, Şiir Anlayışı, Divan Şiiri, Mahlas
Abstract
Coined by Aristotle, the term poetica in general refers to studies that describe how poetry and poets are supposed to be, in a sense to the theory of poetry. The poets of Diwan poetry tell their views about their own poems and poesy or the perspectives they adopt about poetry and poets in general, not via their independent works but via diwan preambles or the poems in their own diwan. It is likely to find the thoughts of poets about their own poems especially in the pseudonym couplets of their poems. This study, through which we would like to make a contribution to the studies conducted to introduce the poetica of diwan poetry, aims at presenting Azmizâde Hâletî’s poetry perception. Hâletî, who expresses his poetry through rhetoric, verse, dîwan, ode, words, opinion, meaning, proposition, line, verse, expression, poem and phrase, presents the characteristics of his own poetry through various similes, metaphors and figures of speech. The poet draws analogies between his poems and such notions as river, adam’s wine, sea of rhetoric, pearl drop, Holy Mary, Prophet Joseph, agarwood and white pine. While Hâletî describes his poems, he tells about some of their characteristics such as making the arrow of destiny jealous, making stop other poets writing and being affectionate. Azmizâde Hâletî, who has a rather sizable diwan, grew up in the 17th century poetry environment with his contemporaries such as Nef’i, Şeyhülislam Yahya, Nâbi, Naîli, Neşâti and we are of the opinion that establishing his thoughts on poetry would be important to make the poetica of Diwan poetry understandable.
Keywords
Azmizâde Hâletî, Poetica, Poetry Perception, Diwan Poetry, Pseudonym