MODERN TÜRKÇENİN KÖKEN BİLGİSİ SÖZLÜKLERİ ÜZERİNE
(ON THE ETIMOLOGICAL DICTIONARIES OF MODERN TURKISH
)
|
Yazar
|
:
Öğr. Gör. Dr. Çiğdem KALEGERİ
|
|
|
Türü |
:
Telif
|
|
Baskı Yılı |
:
9
|
|
Sayı |
:
25
|
|
Sayfa |
:
184-204
|
Özet
Köken bilgisi, bir dildeki sözcüklerin kökenini araştırır. Sözcüğün dilin en eski metinlerinde var olup olmadığı, şayet başka bir dilden alınmışsa bunun hangi dil olduğu hususları üzerinde durur. Bununla birlikte, sözcüklerin geçirdiği biçimsel ve anlamsal değişimler üzerinde çalışır.
Bu çalışmada, Modern Türkçenin köken bilgisi sözlüklerinden bazıları incelenmiştir. Bu sözlükler günümüzde Türk Dili alanında akademik çalışmalar yapanların genel ilgi ve ihtiyaçları göz önünde bulundurularak seçilmiştir. Çalışmada ele alınan köken bilgisi sözlükleri ilk baskı yıllarına göre kronolojik olarak şu şekilde sıralanmıştır: Martti Räsänen-Versuch eines etymologischen Wörterbuchs der Türksprachen (1969), Gerhard Clauson-An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth Century Turkish (1972), İsmet Zeki Eyuboğlu-Türk Dilinin Köken bilgisiSözlüğü (1988), Hasan Eren-Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü (1999), Andreas Tietze-Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugatı (2002), Sevan Nişanyan-Sözlerin Soyağacı (2002), Tuncer Gülensoy-Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü (2006).
Bu sözlüklerin her birinden ikişer madde başı seçilmiştir. Daha sonra sözlük yazarlarının bu madde başlarını açıklamak ve köken bilgisini vermek; tarihî ya da çağdaş Türk dillerindeki biçimlerini ya da alıntı olup olmadıklarını göstermek; alıntı ise hangi dile dayandığını açıklamak vb. için kullandıkları yöntemler tespit edilerek açıklanmıştır. Ayrıca kullanılan kısaltmalar ve varsa işaretler de bu açıklamaya dâhil edilmiştir. Tüm bu verilerin ışığında sözlüklerin madde başlarını ele alış biçimleri, açıklamaları ve kapsamları ile ilgili bir karşılaştırma yapmak ve bazı eksiklikleri saptamak mümkün olmuştur.
Anahtar Kelimeler
Modern Türkçe, dil bilgisi, köken bilgisi, sözlük, köken bilgisi sözlüğü.
Abstract
Etimology explores the origin of words in a language. It focuses on whether the word exists in the oldest texts of the language, and if it is taken from another language, which language it is. Also, it works on the formal and semantic changes that words go through.
In this study, some of the etimological dictionaries of Modern Turkish were examined. These dictionaries have been selected considering the general interests and needs of those doing academic studies in the field of Turkish language today. The etimological dictionaries discussed in the study are listed in chronological order according to the first edition years as follows: Martti Räsänen-Versuch eines etymologischen Wörterbuchs der Türksprachen (1969), Gerhard Clauson-An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth Century Turkish (1972), İsmet Zeki Eyuboğlu-Türk Dilinin Köken Bilgisi Sözlüğü (1988), Hasan Eren-Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü (1999), Andreas Tietze-Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugatı (2002), Sevan Nişanyan-Sözlerin Soyağacı (2002), Tuncer Gülensoy-Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü (2006).
Two headings were chosen from each of these dictionaries. Then, the methods and abbreviations which lexicographers use for explaining these headings and giving the etimological information; showing their forms in historical or modern Turkish languages or whether they are quoted or not; explaining what language it is based on if its quoted, are determined and explained. In the light of all these data, it was possible to make a comparison about the way dictionaries deal with the headings, their explanations and their scope, and to identify some deficiencies.
Keywords
Modern Turkish, grammer, etimology, dictionary, etimological dictionary.