YENİ UYGUR TÜRKÇESİNDE EDİLGENLİK KATEGORİSİ
(PASSIVITY CATEGORY IN THE NEW UYGHUR TURKISH
)
|
Yazar
|
:
Dr. Yasin KARADENİZ
|
|
|
Türü |
:
Telif
|
|
Baskı Yılı |
:
9
|
|
Sayı |
:
25
|
|
Sayfa |
:
205-219
|
Özet
Türk dilinde cümle kurgusunun en önemli iki unsuru yüklem ve öznedir. Cümlede bütün işi üstlenen özne, bazı durumlarda ikinci plana atılmaktadır. Cümle kurgusunda öznenin ikinci plana itilmesi veya kullanımdan düşürülmesi edilgenlik olarak adlandırılmaktadır. Öznenin arka plana atılması sürecinde yüklemi oluşturan fiile bazı yapım ekleri eklenmektedir. Türk dil bilgisi çalışmalarında edilgenlik, fiilin çatı kategorisinde incelenmekte ve edilgenlik ekleri ise fiil türündeki yapım ekleri bahsinde edilgen fiil türeten ekler olarak anlatılmaktadır.
Bu çalışmada Yeni Uygur Türkçesinde edilgenlik konusu morfolojik ve semantik açıdan incelenmektedir. Amacımız Yeni Uygur Türkçesinde edilgen yapıların oluşumunu eş zamanlı ve art zamanlı örneklerle ortaya koymaktır. Bu bağlamda, öncelikle Türk dilinde edilgenlik konusu üzerine genel görüşler verilecek, sonrasında Yeni Uygur Türkçesinde edilgenlik, morfolojik ve semantik bakımdan değerlendirilecektir. Edilgenlik ekinin kullanılması ya da kullanılmaması durumu, edilgen morfolojili ve etken morfolojili edilgenlikler olarak iki başlığa ayrılacaktır. Ekin kullanılmaması ya da ekin dönüşlü çatıda olması durumu ise semantik açıdan değerlendirilecektir. Ayrıca sıfat fiil eklerinin edilgenlik konusundaki etkisi üzerinde durulacaktır.
Anahtar Kelimeler
Edilgenlik, etken çatı, sıfat fiil, dönüşlü, yönetim kuramı
Abstract
The two most important elements of sentence construction in the Turkish language are verb and subject. The subject, who assumed all the work in the sentence, is in some cases subordinated. In sentence fiction, pushing the subject to the second plan or dropping it out of use is called passivity. In the process of throwing the subject to the background, some derivational affixes are added to the verb that constitutes the predicate. Passivity in Turkish grammar studies is examined in the voice category of the verb, and passivity suffixes are described as passive verb derivative suffixes in the case of verb-type construction affixes.
In this study, the issue of passivity in the New Uyghur Turkish is examined morphologically and semantically. Our aim is to reveal the formation of passive structures in the New Uyghur Turkish with synchronic and diachronic examples. In this context, first of all general views will be given on the issue of passivity in the Turkish language, following, passivity in the New Uygur Turkish will be evaluated in terms of morphology and semantics. State of using or not using the passivity suffix, it will be divided into two titles as passive morphology and active morphological passivity. If the not using of the affix or the condition of the attachment being on the reflexive, it will be evaluated in terms of semantics. Also, the effect of a participle affixes on passivity will be emphasized.
Keywords
Passivity, active voice, participle, reflexive, government theory