ABİŞ KEKİLBAYULI’NIN KÜY HİKÂYESİ VE İLK MANKURTLAR
(ABİŞ KEKİLBAYULI'S KÜY/MELODY STORY AND FIRST MANKURTS
)
|
Yazar
|
:
Prof. Dr. Orhan Söylemez
, Arş. Gör. Dr. Ömer Faruk Ateş
|
|
|
Türü |
:
Telif
|
|
Baskı Yılı |
:
9
|
|
Sayı |
:
25
|
|
Sayfa |
:
52-66
|
Özet
Abiş Kekilbayulı, ilk dönem eserlerinden itibaren sosyalist realizmin dar sınırlarını aşarak evrensel anlamda insanı ele alan eserler yazmaya çalışan ve bu yönüyle Kazak edebiyatında öncü rolü üstlenen bir yazardır. Bu çalışmada Kekilbayulı’nın ilk dönem eserlerinden olan “Küy” isimli hikâyesi, mankurtlaştırma konusu merkeze alınarak çözümlenecek ve bireyden topluma uzanan bir trajedinin nasıl kurgulandığı ortaya konulacaktır. Cengiz Aytmatov’un Gün Olur Asra Bedel romanından on iki yıl önce mankurtluk konusunu ele alan Kekilbayulı, bu hikâyesinde savaş ve acımasızlığın karşısına sanat ve vicdani değerleri koyarak, rüya motifi ve iç monolog tekniğiyle Kazak edebiyatının en başarılı psikolojik çözümleme örneklerinden birisini yazmıştır.
Bireyin iç çatışmalarını ve evrensel insani değerleri anlatan yazar, Orta Asya Türklerinin hafızasındaki mankurtluk efsanesinden yararlanarak feodalizm eleştirisi görünümü altında Sovyet yönetimindeki Türk boylarına kardeşlik mesajı vermiştir. Türk dünyası edebiyatlarında mankurtluk konusunu işleyen ve şimdiye kadar bilinen bu ilk metin, kardeş halkların çatışmalarının neden olduğu nefretin sonucunda ortaya çıkan acımasızlığın boyutlarını ortaya koyarken bir taraftan da millî hafıza ve ortak geçmişin önemine dolaylı olarak işaret etmiştir.
Anahtar Kelimeler
Abiş Kekilbayulı, “Küy” hikayesi, mankurt, mankurtlaştırma, Cengiz Aytmatov, Gün Olur Asra Bedel, şire, deve derisi, dombıra, dutar.
Abstract
Abiş Kekilbayulı's Küy/Melody story and first mankurts
Abiş Kekilbayulı is a writer who has tried to write works that dealt with people in a universal sense by going beyond the narrow boundaries of socialist realism since his early works and took a pioneering role in Kazakh literature in this respect. In this study, the story of Kekilbayulı named "Küy/Melody", which is one of the early works, will be analyzed by taking the issue of mankurtization into the center, and how a tragedy that extends from individual to society is set up will be revealed. Kekilbayulı, who dealt with the issue of mankurt twelve years before Cengiz Aytmatov's novel The Day Lasts Longer Than Hundred Years, put art and conscientious values against war and cruelty in this story, and wrote one of the most successful psychological analysis examples of Kazakh literature with the dream motif and internal monologue technique.
Describing the internal conflicts of the individual and universal human values, the author, using the legend of mankurt/dullness in the memory of the Central Asian Turks, gave a message of brotherhood to the Turkish tribes under the Soviet rule criticising feudalism. This first text, which deals with the issue of mankurt in Turkish world literatures, reveals the dimensions of the cruelty that emerged as a result of the hatred caused by the conflicts of brotherly peoples, while also pointing indirectly to the importance of national memory and common past.
Keywords
Abiş Kekilbayulı, story of “Küy/Melody”, mankurt, mankurtism, Cengiz Aytmatov, The Day Lasts Longer