CEDİTÇİLİK BAĞLAMINDA GILMAN KERİMİ İLE İSMAİL GASPIRALI MÜNASEBETİ
(THE RELATIONSHIP OF GILMAN KERIMI AND ISMAIL GASPIRALI IN THE CONTEXT OF JADIDISM
)
|
Yazar
|
:
Prof. Dr. Cihan Çakmak
|
|
|
Türü |
:
Telif
|
|
Baskı Yılı |
:
9
|
|
Sayı |
:
27
|
|
Sayfa |
:
119-126
|
Özet
Toplumlardaki yenilik hareketleri içinde bulundukları sosyolojik birtakım olumsuz etmenlere tepki olarak gün yüzüne çıkmaktadır. Sosyal kurumların başını çektiği eğitim kurumları ise mensubu olduğu toplumların ihtiyacına cevap vermekle yükümlüdürler. Ancak tarihi süreç içinde eski usul birtakım medreseler insanların eğitim ihtiyacına yeterince cevap verememişlerdir. İşte bu noktada eğitim alanında yeni arayışlar ve ihtiyaçlar belirmeye başlamıştır.
Türk dünyasında yenilik hareketlerinin en önemli temsilcisi hiç şüphesiz 30 yılı aşkın bir süre çıkardığı Tercüman gazetesi vasıtasıyla yaptığı eşsiz hizmetlerle İsmail Gaspıralı’ya aittir. Başta katı gelenekçi bir eğitim anlayışını benimseyen Gılman Kerimi ise oğlu Fatih’in Tercüman gazetesini okumasıyla haberdar olduğu İsmail Gaspıralı’nın faaliyetlerini takip etmeye başlamıştır. Bu tanışmanın ardından kendi açtığı okullarda yeni usul eğitim öğretim metodunu uygulamaya koyacak olan Gılman Kerimi, satın aldığı matbaa ile Tatar süreli yayın faaliyetlerinin de temelini atmıştır.
Türk Dünyasının bu iki reformist ismin ceditçilik faaliyetlerinin yanı sıra birbirleriyle olan münasebetlerinin ele alınacağı bu çalışmada bilhassa Gılman Kerimi’nin eğitim anlayışında İsmail Gaspıralı ile tanıştıktan sonra meydana gelen değişimler ve kırılma anları ele alınacaktır.
Anahtar Kelimeler
Gılman Kerimi, İsmail Gaspıralı, Fatih Kerimi, usul-i cedit, ceditçilik.
Abstract
Innovation movements in societies emerge as a reaction to some sociological negative factors. Educational institutions, led by social institutions, are obliged to respond to the needs of the societies they belong to. However, in the historical process, some old-style madrasahs could not adequately meet the education needs of the people. At this point, new searches and needs in the field of education have begun to emerge.
The most important representative of innovation movements in the Turkish world undoubtedly belongs to Ismail Gaspirali with his unique services through the newspaper Tercuman, which he published for more than 30 years. Gilman Kerimi, who adopted a strict traditional understanding of education at first, started to follow the activities of Ismail Gaspirali, whom he became aware of when his son Fatih read the Tercuman newspaper. After this meeting, Gilman Kerimi, who will put into practice the new method of education in the schools he opened, also laid the foundation of Tatar periodicals with the printing house he bought.
In this study, in which the relations of these two reformist figures of the Turkish World with each other, as well as the jadidist activities, will be discussed, the changes and breaking moments that occurred after meeting with Ismail Gaspirali, especially in Gilman Kerimi’s understanding of education, will be discussed.
Keywords
Gilman Kerimi, Ismail Gaspirali, Fatih Kerimi, usul-i cedit, jadidism.