ARUZ FER’LERİ ARASINDAKİ FARKLAR
(DIFFERENCES BETWEEN BRANCH OF PROSODY
)
|
Yazar
|
:
Prof. Dr. Üzeyir ASLAN
|
|
|
Türü |
:
Telif
|
|
Baskı Yılı |
:
9
|
|
Sayı |
:
27
|
|
Sayfa |
:
58-82
|
Özet
Aruz Arap edebiyatına ait bir şiir ölçüsüdür. Sekizinci yüzyılda Mekke’de ?alil bin A?med [öl. 175/791] tarafından düzenlenmiş, Arap edebiyatından İslamiyet’i kabul eden Türk, Fars ve Hind edebiyatlarına geçmiştir. Aruz vezinlerini asli cüzler ve onların değişikliğe uğraması ile meydana gelen fer’leri oluşturur. Vezinlerin tespiti harekeli ve sakin harflerin durumuna göredir. Bir fer’in öbürlerinden farkı hangi asli cüzden türetildiği, sonundaki harflerin harekesinin ne olduğu ve iki sakin harfle bitip bitmediği gibi durumlarla ortaya çıkar. Buna göre fer’lerin adı değiştiği gibi takti’i yapıldığında aynı gibi görünen vezinler de değişir. Bu çalışmanın konusu olan mefa?ilün ~ mefa?ilan, mefa?il ~ mefa?ilü ~ fe?ulün, fe?ul ~ fe?al, müstef?ilün ~ müstef?ilan, fa?ilatün ~ fa?ilatan ~ fa?iliyyan, fa?ilün ~ fa?ilat ~ fa?ilatü ~ fa?ilan, fe?ilün ~ fe?ilat ~ fe?ilan, fa? ~ fa?, mef?ulat ~ mef?ulatü ve fa?lü ~ fa?lün ~ fa?lan cüz ve fer’lerin her biri harekelerinin farklı olması sebebiyle birbirinden ayrıdır. Bu durum fer’in diğer asli cüz ve fer’lerle meydana getirdiği vezni de değiştirmektedir. Günümüzdeki takti’ uygulamasında her harfin durumunu göz önünde bulundurmamız şarttır, vezin ancak bu şekilde doğru tespit edilebilecektir.
Anahtar Kelimeler
Aruz, salim, fer’, cüz, vezn
Abstract
The Aruz (?aruz) measure originated in Arabic literature. It was systematized by Khalil b. Ahmad [d. 175/791] in the 8th century in Mecca. The measure passed from Arabic literature to Turkish, Persian and Indian literatures that accepted Islam. Prosody meter constitute from the original roots (salim) and the branches (fer?) that are formed by their modification. Detection of prosody is based on the situation of animated and calm letters. The difference of a branch from the others is revealed by situations such as from which main root it is derived from, what the action of the letters at the end is, and whether it ends with two calm letters. Accordingly, as the names of the figures change, the same-looking prosody meters also change when the application is made. Main roots and branches of Arabic prosody, which are the subject of this study, like mefa?ilün ~ mefa?ilan, mefa?il ~ mefa?ilü ~ fe?ulün, fe?ul ~ fe?al, müstef?ilün ~ müstef?ilan, fa?ilatün ~ fa?ilatan ~ fa?iliyyan, fa?ilün ~ fa?ilat ~ fa?ilatü ~ fa?ilan, fe?ilün ~ fe?ilat ~ fe?ilan, fa? ~ fa?, mef?ulat ~ mef?ulatü ve fa?lü ~ fa?lün ~ fa?lan are separate from each other due to their different movements. This situation also changes the prosody meter that the branch creates with other original roots and brunches.
Keywords
Prosody, meters, original roots, branches, parts