SEMİH TEZCAN’IN NOTLARINA GÖRE BİR “ÇEKİMLEYEN” PROFİLİ
(PROFILE OF A COPYIST ACCORDING TO SEMİH TEZCAN’S NOTES
)
|
Yazar
|
:
Prof. Dr. Nuran Tezcan
|
|
|
Türü |
:
Telif
|
|
Baskı Yılı |
:
9
|
|
Sayı |
:
27
|
|
Sayfa |
:
27-46
|
Özet
Bilindiği gibi “matbaa”nın icadından önce eserlerin “müstensih”ler yani “çekimleyen”ler tarafından çoğaltıldığı çağda yazarın kaleminden çıkmış olan “hatt-ı dest (el yazması)” nüshası ve bu nüshanın kopya ya da kopyaları söz konusudur. Kopyalama işinin “insan eli”yle yapılması kopyalayan kişinin yani çekimleyenin (müstensih) mental ya da fiziki yönden metne “dahl”ini de kaçınılmaz kılmıştır. Buna bağlı olarak “Müellifin/Yazarın elinden çıkan “çekimleyenin dahl”inden arınmış metne ulaşmak için “filolojik” yönden nasıl ve ne gibi sorgulama ve irdelemeler yapılabilir?” sorusuna bir cevap denemesi olarak Semih Tezcan’ın bir 14. yüzyıl eseri olan Muhammed’in Ferruh u Hümâ mesnevisinin 17. yüzyılda çekimlenmiş kopyasının yeni bir edisyonunu çalışırken izlediği yöntem ve saptamalarından bazı seçmeler tarafımızca bir araya getirilip örneklenmek istenmiştir. Semih Tezcan, eserin yeni bir edisyonunu ortaya koyarken, yazma metin ile yazarının yanı sıra çekimleyeni de odak noktasına oturtmuş “çekimleyen”i de sorgulayarak edisyon kritikte en somut, en doğru, en “asıl” metni elde etmeye çalışmıştır. Aynı zamanda çekimleyenin, metne odaklanmış günümüz insanının farkına varmadığı o “görünmez” olan “insan”ın “yerini ve işlevini” de görünür kılmıştır.
Anahtar Kelimeler
mesnevi, Eski Anadolu Türkçesi, Ferruh u Hümâ, çekimleyen, çekimleyen hatası, çekimleyen yanılgısı.
Abstract
Before the invention of printing when books were copied by the copyists (called mustansihs meaning ‘transcriptionist’), there was a phenomenon of autograph copy or copies by the hand of the author. The fact that the business of copying was due to “the human hand” made a copyist’s physical and mental intervention in the text inevitable. Given this, as an attempt to address the question how and in what way one would make philological excavations and investigations in order to reach to a text by the hands of an author/poet without any intervention by the copyist, this study aims to provide a specimen of methods and arguments followed and made by Semih Tezcan while he was working on a 17th century copy of the 14th century mathnawi work Ferruh u Huma by Muhammed. While he was preparing a new edition of the work, Semih Tezcan tried to establish the most definite, sound and “authentic” text by not only focusing on the manuscript and its author but also by criticizing its copyist. By doing so, Tezcan managed to demonstrate the role and function of the copyist - that human being whom today’s text-oriented readers usually tend to forget to take into account.
Keywords
Mathnawi, Old Anatolian Turkish, Ferruh u Huma, copyist, copyist’s error, copyist’s fallacy.