MUHTEVASI YENİ BİR MANZUM HZ. ALİ CENK-NÂMESİ: HZ. ALİ’NİN İLK CENGİ
(A NEW POETIC HZ. ALI CENK-NAMAH IN TERMS OF ITS SUBJECT: HZ. ALI’S FIRST BATTLE
)
|
Yazar
|
:
Dr. İlyas Kayaokay
|
|
|
Türü |
:
Telif
|
|
Baskı Yılı |
:
10
|
|
Sayı |
:
30
|
|
Sayfa |
:
201-221
|
Özet
Türk kültür ve edebiyatında cenk-nâme denilince akla ilk gelen, Hz. Ali etrafında teşekkül etmiş metinlerdir. 13. asırdan 21. asra kadar geniş bir coğrafyada revaç bulmuş Hz. Ali cenk-nâmelerinin bugün kütüphanelerimize kayıtlı manzum, mensur yüzlerce nüshasının bulunması, geçmiş asırlarda halk tarafından ne kadar sevilip okunduğunun bir nişanesidir. Bugüne kadar manzum ve mensur Hz. Ali cenkleri üzerin pek çok çalışma yapılmış ve yapılmaya devam etmektedir.
Bu makalede, Hz. Ali’nin krolonojik açıdan yaptığı ilk cenginin tespiti, tanıtımı ve incelemesi yapılmıştır. Tür literatürü açısından yeni ve oldukça önemli olan, muhtevası bilinmeyen bu orijinal metin, Konya Koyunoğlu Müzesi’nde 11930 yer numarasıyla kayıtlı manzum Hz. Ali cenk-nâmelerini ihtiva eden bir mecmuanın 1b-5b varakları arasında bulunmuştur. Nesih hatlı manzumenin tam adı ve ne zaman yazıldığı belli değildir. Eldeki tek bilgi, H. Receb 1180/ M. Aralık-Ocak 1766-1767 tarihinde istinsahının tamamlandığıdır. Dil özelliklerinden ve diğer bazı karinelerden metnin Eski Anadolu Türkçesi devrine ait olabileceği düşünülmektedir. 121 beyitten müteşekkil, fâilâtün fâilâtün fâilün kalıbıyla nazmedilen mesnevinin müellifi ve müstensihi de meçhuldür. Sarih bir Türkçe ile yazılan manzume, teknik açıdan (vezin, kafiye ve redif) başarılı olup mevlid üslubunu anımsatmaktadır. Manzum Hz. Ali cenk-nâmeleri içerisinde, Kesikbaş ve Ejderha hikâyeleriyle birlikte en az hacimli eser oluşu mesnevinin bir diğer dikkat çekici özelliğidir.
Hz. Ali’nin efsanevî şahsiyetinin aydınlatılmasına da önemli katkı sağlayabilecek bu eserin şekil ve muhteva yönünden tahlili, ardından transkripsiyon usulüyle Arap harflerinden Latin alfabesine aktarımı yapılmıştır. Çalışmanın sonunda da metnin tıpkıbasımına yer verilmiştir.
Anahtar Kelimeler
Hz. Ali, cenk-nâme, mecmua, mesnevi, metin neşri.
Abstract
The first texts that come to mind when cenk-namah is mentioned in Turkish culture and literature are Hz. Ali axis. The fact that there are hundreds of copies of the cenk-namah of Hz. Ali, which were popular in a wide geography from the 13th century to the 21st century, are registered in our libraries today, is a sign of how much they were loved and read by the people in the past centuries. Many studies have been made and continue to be done on the battles of Hz. Ali in verse and prose until today.
In this article, the determination, introduction and examination of the first war of Hz. Ali in chronological terms were made. This original text, which is new and very important in terms of genre literature, and the content of which is unknown, was found among the 1b-5b leaves of a magazine containing the poetic cenk-namahs of Hz. Ali registered with the place number 11930 in Konya Koyunoğlu Museum. The exact name of the poem with nesih calligraphy and when it was written is not clear. The only information available is that its copying was completed in H. Rajab 1180/ M. December-January 1766-1767. It is thought that the text may belong to the Old Anatolian Turkish period from the linguistic features and some other presumptions. The author and copyist of the masnawi, which consists of 121 couplets and is written in the form of fâilâtün fâilâtün failün, is also unknown. Written in a plain and understandable Turkish, the poem is technically successful (prosody, rhyme and redif) and reminds me of the mawlid style. Another remarkable feature of the masnawi is that it is the least voluminous work among the cenk-namahs of Hz. Ali in verse, together with the stories of Kesikbaş and Ejderha.
This work, which can also contribute to the illumination of the legendary personality of Hz. Ali, has been analyzed in terms of form and content, and then transferred from Arabic letters to the Latin alphabet by transcription method. At the end of the study, a facsimile of the text is included.
Keywords
Hz. Ali, cenk-namah, journal, masnawi, text publication.