TÜRKÇE DİVANLARI ÖRNEKLEMİNDE ALİ ŞÎR NEVÂYÎ’DE KANAAT
(OPINION IN ALI ŞÎR NEVÂYÎ IN THE SAMPLE OF TURKISH DIVANS
)
|
Yazar
|
:
Dr. Muhterem SAYGIN
|
|
|
Türü |
:
Telif
|
|
Baskı Yılı |
:
12
|
|
Sayı |
:
37
|
|
Sayfa |
:
37-65
|
Özet
Son birkaç yüz yıldır kentleşme olgusu, insanları belirli kalıplara sokmuştur. Her gün kapalı bir mekândan (ev) başka bir kapalı mekâna (işyeri, okul, hastane, alışveriş merkezi vb.) yer değiştiren, tekdüze yaşayan insanın ruh, beden, kalp ve akıl bütünlüğü bedeni önceleyen biçimde bozulmaya başlamıştır. Bu durum nefsinin isteklerini yerine getirmeye çalışan, hazzın peşinde koşan, doyumsuz bir insan tipini ortaya çıkarmıştır. Bu insan tipinin en belirgin vasfı,kanaatsizliktir.Kanaatsizliğin neticesinde toplumda haset, kin, tüketim çılgınlığı ve israf gibi olumsuzluklar yaygınlaşabilmektedir.
Makalede öncelikle kanaatin anlamı açıklanmakta; kanaatin iman, taat, rıza, sabır, fakr, istiğna, şükür, tevekkül, uzlet, züht gibi tasavvuf terimleriyle ilişkisi tetkik edilerek bu kavramın anlamsal çerçevesi çizilmeye çalışılmaktadır.
Kanaatin din, tasavvuf ve kültürümüzdeki yeri hakkında bilgi verildikten sonra kanaatle ilgili klasik Türk edebiyatında oluşturulan belli başlı metaforlar kısaca izah edilmektedir. Akabinde Ali Şîr Nevâyî’nin örneklem olarak seçilen Garâ’ibü’s-Sıgar, Nevâdirü’ş-Şebâb, Bedâyi’ü’l-Vasat, Fevâyidü’l-Kiber adlı divanlarında kanaatle ilgili oluşturulan teşbih, hayal ve tasavvurlar tasnif edilmekte; elde edilen veriler tablo ve grafikler yardımıyla yorumlanmakta, ortaya çıkan sonuçlar değerlendirilmektedir.
Çalışmanın hedefi, Ali Şîr Nevâyî’nin kanaat kavramı hakkında oluşturduğu hayal ve tasavvurları açıklamak, böylece sanatkârın dolaylı olarak da o çağın toplum zihniyetindeki kanaat algısını ortaya koymak, bu konuda günümüz insanının ve toplumlarının şuur sahibi olmasına katkıda bulunmaktır.
Anahtar Kelimeler
: Klasik Türk edebiyatı, Çağatay edebiyatı, Tasavvuf, Ali Şîr Nevâyî, Kanaat.
Abstract
The phenomenon of urbanization over the last few hundred years has put people into certain patterns. The integrity of the soul, body, heart and mind of the person who moves from one closed place (home) to another closed place (workplace, school, hospital, shopping mall, etc.) every day and lives monotonously has begun to deteriorate in a way that prioritizes the body. This situation has revealed an insatiable type of person who tries to fulfill the desires of his soul and pursues pleasure. The most distinctive characteristic of this type of person is indifference. As a result of discontent, negativities such as envy, grudge, consumerism and waste may become widespread in society.
The article first explains the meaning of opinion; The semantic framework of this concept is tried to be drawn by examining the relationship of contentment with Sufism terms such as faith, obedience, consent, patience, poverty, istiğna, gratitude, trust, solitude, asceticism. After giving information about the place of opinion in religion, Sufism and our culture, the main metaphors related to opinion created in classical Turkish literature are briefly explained. Subsequently, in Ali Şîr Nevâyî's divans named Garâ'ibü's-Sıgar, Nevâdirü'şŞebâb, Bedâyi'ü'l-Vasat, Fevâyidü'l-Kiber, which were selected as examples, the
similes, dreams and imaginations created about opinion are classified; The data obtained is interpreted with the help of tables and graphs, and the results are evaluated.
The aim of the study is to explain the dreams and imaginations created by Ali Şîr Nevâyî about the concept of opinion, thus to indirectly reveal the artist's perception of opinion in the social mentality of that age, and to contribute to the awareness of today's people and societies on this subject.
Keywords
Classical Turkish literature, Chagatai literature, Sufism, Ali Şîr Nevâyî, Opinion.