OKUR MERKEZLİ KURAMLARDA BİR VARIŞ NOKTASI OLAN OKURUN İMKÂN VE SINIRLILIKLARI
(OPPORTUNITIES AND LIMITATIONS OF THE READER AS A DESTINATION IN READER-CENTERED THEORIES
)
|
Yazar
|
:
Seda ALABULUT
|
|
|
Türü |
:
Telif
|
|
Baskı Yılı |
:
12
|
|
Sayı |
:
37
|
|
Sayfa |
:
66-91
|
Özet
Edebi metinlerdeki anlam arayışının okurun dünyasında ifade bulmasıyla birlikte sanatsal bir yaratım olan metnin yörüngesinin okurun varlık alanında ilerlemesi, okur merkezli kuramlarda mihenk taşı olan okuru yeniden anlamımıza yönelik bir ihtiyaç doğurmuştur. 20.yy’ın edebiyat dünyasında kendisine verilen yeni kimlikle okur, metinlerin anlam katmanlarının aralanmasında dinamik bir arayışın öznesi olmuştur. Okur kendisine verilen bu yeni yetki alanıyla özellikle okur merkezli kuramlar etrafında yeniden adlandırılmış, metinlerin açığa çıkarılmayı bekleyen tüm anlamlarının kendi üretimi ya da değerler manzumesiyle yeni bir forma dönüşeceğini bize göstermiştir.
Okurun varlığının edebi eserlerde önem teşkil etmesiyle okur merkezli kuramlardan İzlenimcilik, Duygusal Etki ve Alımlama Estetiği gibi kuramlar metni anlamlandırma faaliyetinde okurun rolünü ve okumadaki işlevselliğini sahip oldukları ilke ve ölçütlerden hareketle ortaya koymuştur.
Bu çalışmada seçilen üç okur merkezli kuramdan hareketle kuramların okur modellerine dönük geliştirdikleri yaklaşımlar, okurun metin karşısındaki gücü ya da sınırlılıkları okur’un ne anlam ifade ettiği sorusunun cevabıyla izah edilmiştir. Okurun konumunu önceleyen bu kuramların hangi noktalarda birbirlerini etkilediği, birbirleriyle olan ortaklıkları ve farklılaştığı yönler araştırmanın bir diğer önemli yönünü oluşturmuştur.
Anahtar Kelimeler
Okur, alımlama, anlam, yorum, izlenimcilik, duygusal etki, Iser, Jauss, Fısh, ima edilen okur.
Abstract
The gradual loss of importance of text-based theories in literary studies has increased the importance of reader-centered theories in this process and has drawn attention to the importance of the role of the reader rather than the writer and the text in the production of meaning. The polysemy of literary works, the richness of emotion and thought aroused in the person who will receive them, invalidated the singularity of the existing meaning in the texts and formed the basis of the view that this new production would add a new dimension to the text, for each reader to reshape the text. Since the presence of the reader is important in literary works, the reader-centered theories such as Impressionism, Emotional Effect Theory and Reception Aesthetics have revealed the role of the reader in the activity of making sense of the text and its functionality in reading, based on their principles and criteria.
Based on the three reader-centered theories we have chosen in this study, the approaches developed by the theories towards reader models, the power or limitations of the reader against the text are explained with the answer to the question of what the reader means. At what points these theories, which prioritize the position of the reader, affect each other, their commonality with each other and the aspects in which they differ are another important aspect of our research.
Keywords
Reader, reception, meaning, interpretation, impressionism, emotional influence, Iser, Jauss, Passove