KLASİK TÜRK ŞİİRİNDE YARATIM İDEASI ÜZERİNE BİR KULLANIM: “KEVN Ü FESÂD / OLUŞ VE BOZULUŞ
(A UTILIZATION OF THE CREATION IDEA IN CLASSICAL TURKISH POETRY: “KEVN U FESÂD / GENERATION AND CORRUPTION”
)
|
Yazar
|
:
Arş. Gör. Dr. Ekim Ortaç ULUDÜZ
|
|
|
Türü |
:
Telif
|
|
Baskı Yılı |
:
12
|
|
Sayı |
:
38
|
|
Sayfa |
:
39-49
|
Özet
İnsan, yaratıcı, evren ilişkisi insanlık tarihi boyunca ontolojik tartışmaların temelini oluşturan; felsefe, din ve edebiyatın düşünsel alanına etki eden en temel meselelerden biridir. Anadolu coğrafyasında İslamiyet ve tasavvuf etkisiyle gelişen varlık teoremleri, klasik Türk şiirinin başat metafor unsurlarındandır. Antik Yunan medeniyeti devrinde filozoflar tarafından ileri sürülen ve İslam coğrafyasında birçok filozof ve ilim adamı tarafından yorumlanan “oluş ve bozuluş” fikri ise maddenin hareketi esas alınarak geliştirilmiştir. Arapçada “kevn ve fesâd” kelimeleriyle karşılanan oluş ve bozuluş, klasik Türk şiirinde varlık algısı etrafında dünya kavramıyla ilişkilendirilerek kullanılan felsefi temelli söz öbekleri arasındadır. İslam felsefesinde maddenin sürekli bir değişim ve dönüşüm içinde bulunduğu fikrini yansıtan oluş ve bozuluş hareketi, şiirde ise dönüşümün yarattığı etkiyle genellikle dünyanın fani, geçici ve aldatıcı olduğunu vurgulamak için kullanılmıştır. Ayrıca bu beyitlerin felsefi zeminde oluşturulan bir hayale matuf olarak kurgulanmaları dikkat çekicidir. Hazırlanan makale klasik şiirde “kevn ü fesâd” birleşik yapısıyla karşılanan bu düşüncenin kullanım alanlarını ve şiirde hangi unsurlarla bir arada bulunduğunu tespit etme amacı ile kaleme alınmıştır.
Anahtar Kelimeler
klasik Türk şiiri, oluş ve bozuluş, kevn ü fesâd, felsefe, varlık
Abstract
The relationship between humanity, the creator, and the universe has been one of the most fundamental issues shaping ontological debates throughout human history, influencing the intellectual realms of philosophy, religion, and literature. The ontological theories that developed in the Anatolian region under the influence of Islam and Sufism are prominent metaphorical elements in classical Turkish poetry. The concept of “generation and corruption” introduced by philosophers during the era of Ancient Greek civilization and interpreted by numerous philosophers and scholars within the Islamic world, was developed based on the motion of matter. In Arabic, this concept is expressed by the terms “kevn” and “fesâd” and is one of the philosophically grounded phrases used in classical Turkish poetry, often in connection with the concept of the world, centered around the perception of existence. In Islamic philosophy, the idea of the continuous change and transformation of matter is reflected in the notion of generation and corruption. In poetry, however, it is commonly used to emphasize the transient, temporary, and deceptive nature of the world, influenced by this transformation. It is also noteworthy that these couplets are created with an imaginative approach to philosophical subjects. This article aims to explore the areas of use of this theory, referred to as “kevn ü fesâd” in classical poetry, and to identify the elements with which it is associated in poetry.
Keywords
classical Turkish poetry, generation and corruption, kevn ü fesâd, philosophy, ens.