19. YÜZYIL ÂŞIK ŞİİRİNDE HALK HİKÂYESİ İLE ÖZDEŞLEŞEN MOTİFLERE YAPILAN GÖNDERMELER
(REFERENCES TO MOTIVES IDENTIFIED WITH FOLK STORİES IN 19TH CENTURY ASHIK POETRY
)
|
Yazar
|
:
Prof. Dr. Kadriye Türkan
|
|
|
Türü |
:
Telif
|
|
Baskı Yılı |
:
|
|
Sayı |
:
|
|
Sayfa |
:
|
Özet
Halk hikâyeleri, sözlü nesir anlatıların zengin ve çok boyutlu türlerindendir. Dede Korkut hikâyelerinin akabinde 16. yüzyıldan itibaren âşıklar tarafından tasnif edilip anlatılmaya başlayan hikâyeler nazım-nesir birlikteliğinden oluşmaktadır.
Halk hikâyeleri, aşıklar tarafından epizot sırasına uygun olarak tasnif edilirken epizot ve epizot sırası da sözlü kültür ortamının bir özelliği olarak benzerlik arz eder. Genellikle hikâyelerde aşk ve kahramanlık konusu işlenir. Aşk konusunu işleyen halk hikayelerinde epizot sırası gibi motifler arasında da -dağa ve çöle gitme, güzellik, kavuşamama vb.- ortaklıklar gözlenir. Halk hikâyelerinde ortaya çıkan motif zenginliğinin yanı sıra bazı hikâyelerde bir veya birkaç motifin sadece o hikâyeye özel olduğu görülür.
Çalışmada aşk konusunu işleyen halk hikâyeleri arasında bulunan Leyla ile Mecnun, Yusuf ile Züleyha ve Kerem ile Aslı hikâyeleri gözden geçirilerek bu hikâyelere özgü -dile düşme, güzellikle doyurma, diş çektirme, vb. - motifler tespit edilmiştir. Daha sonra 19. yüzyıl âşık tarzı şiir geleneği temsilcisi âşıkların şiirleri incelenerek ilgili motifin manzumelere nasıl yansıdığı üzerinde durularak değerlendirilmektedir.
Anahtar Kelimeler
Motif, metinlerarası, gönderme, aşk, şiir.
Abstract
Folk stories are a rich and multidimensional genre of oral prose narratives. Following the Dede Korkut stories, the stories that began to be classified and told by minstrels since the 16th century consist of a combination of verse and prose.
While folk stories are classified by the ashıks in accordance with the order of episodes, the episode and episode order are similar as a feature of the oral culture environment. The folk stories deal with the subject of love and heroism. In folk tales dealing with the subject of love, commonalities are observed between motifs such as the order of episodes - going to the mountains and the desert, beauty, not being able to meet, etc. In addition to the richness of motifs that appear in folk stories, it is seen that in some stories one or more motifs are specific to that story.
In the study, the stories of Leyla and Mecnun, Yusuf and Züleyha and Kerem and Aslı, which are among the folk stories dealing with the subject of love, are reviewed and the specifics of these stories - falling into disrepute, being satisfied with beauty, having teeth pulled, etc. - motifs have been identified. Then, the poems of the ashıks who are representatives of the 19th century ashık style poetry tradition are examined and evaluated by focusing on how the relevant motif is reflected in the poems.
Keywords
Motif, intertextual, reference, love, poetry.