BALKANLARDA AMATÖR KADIN İCRACILARDA KALIP EZGİLERLE MEVLİD İCRASI GELENEĞİ “RUSÇUK TRASTENİK KÖYÜ ALAN ARAŞTIRMASI ÖRNEĞİ
(THE TRADITION OF PERFORMING MEVLID WITH FIXED MELODIES BY AMATEUR WOMEN PERFORMERS IN THE BALKANS ‘THE EXAMPLE OF FIELD RESEARCH IN RUSÇUK TRASTENIC VILLAGE
)
|
Yazar
|
:
Arş. Gör. Cüneyt Arslan
|
|
|
Türü |
:
Telif
|
|
Baskı Yılı |
:
12
|
|
Sayı |
:
39
|
|
Sayfa |
:
301-311
|
Özet
Balkanlar, tarihsel süreçleri, sosyolojik yapıları, siyasi değişimleri ve coğrafi koşullarıyla oldukça karmaşık bir kültürel bölgeyi temsil etmektedir. Bu bölge, çeşitli halkların bir arada yaşadığı, çok katmanlı kültürel etkileşimlerin olduğu bir sahne sunar. Bu nedenle, Balkanlar’da gerçekleştirilen kültürel araştırmalar, hala keşfedilmeyi bekleyen pek çok kültürel mirasın ve geleneğin varlığını ortaya koymaktadır. Bursa Uludağ Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinatörlüğü’nün desteğiyle yürütülen “Bulgaristan Türklerinin Geleneksel Müziklerinin Derleme ve Analizi Yoluyla Yazılı, Görsel ve İşitsel Kaynak Oluşturma Projesi” kapsamında yapılan saha çalışmasında da bu tür keşiflere ulaşılmıştır. Bu bağlamda, özellikle dini müzikal türler arasında yaygın olarak icra edilen ve Balkanlar’da kimliksel anlamlar da yüklenen mevlid geleneğine dair dikkat çekici bir örneğe rastlanmıştır.
Bulgaristan’ın Rusçuk şehrine bağlı Trastenik Köyü’nde, kendilerini Tatar olarak tanımlayan Ulviye, Halime, Pembe, Recebiye ve Lamiye adındaki 5 amatör kadın icracı ile karşılaşılmıştır. Bu kadınlar, üç farklı ezgi (kendi tabirleriyle “kaide”) ile topluca mevlid icra etmişlerdir. Bu ezgileri, Süleyman Çelebi’nin Vesîletü’n-Necât adlı eserinin farklı bahirleri için kullanmışlardır. Mevlidin, gelenekselleşmiş icra biçimi aruz, prozodi ve makam çerçeveleri içerisinde doğaçlama şekildedir. Rastlanan örnekte ise 3 farklı ezginin üç farklı ritmik yapı ve üç farklı makam dizisi içerisinde olduğu görülmüştür. Çalışma söz konusu üç ezginin müzikal yapısını bölgedeki mevlid geleneğinin kültürel anlamları ve kadınların kolektif müzik performanslarındaki rolünü da bağlama katarak incelemeyi hedeflemektedir.
Anahtar Kelimeler
Mevlid, Balkanlar, Toplu icra, Doğaçlama, Tatar
Abstract
The Balkans represent a highly complex cultural region, shaped by historical processes, sociological structures, political changes, and geographical conditions. This area offers a stage where various peoples live together and engage in multi-layered cultural interactions. As a result, cultural research conducted in the Balkans continues to reveal many cultural heritages and traditions that are yet to be discovered. During a field study conducted as part of the project titled "Creating Written, Visual, and Audio Resources Through the Compilation and Analysis of the Traditional Music of Bulgarian Turks," supported by the Scientific Research Projects Coordination Unit of Bursa Uludağ University, such discoveries have been made. In this context, a notable example was encountered in the mevlid tradition, a religious musical genre commonly performed in the Balkans and carrying significant identity-related meanings in the region.
In the village of Trastenik, located in the city of Ruse, Bulgaria, five amateur female performers, Ulviye, Halime, Pembe, Recebiye, and Lamiye, who identify themselves as Tatars, were encountered. These women performed the mevlid collectively using three different melodies (referred to as "kaide" by them). They used these melodies for different sections of Süleyman Çelebi's Vesîletü’n-Necât. Typically, the traditional performance of the mevlid follows improvisational methods within the frameworks of aruz, prosody, and makam. However, in this case, the performance involved three distinct melodies, each set within different rhythmic structures and makam scales. This study aims to examine how these three melodies were applied to the mevlid, explore the cultural meanings of the mevlid tradition in the region, and analyze the role of women in collective musical performances.
Keywords
Mevlid, Balkans, Collective Performance, Improvisation, Tatars