HAREZM TÜRKÇESİYLE YAZILMIŞ MU‘ÎNÜ’L-MÜRÎD ÜZERİNDE TEMATİK BİR SINIFLANDIRMA
(THEMATIC CLASSIFICATION ON MU‘ÎNU’L-MURÎD WRITTEN IN HAREZM TURKISH
)
|
Yazar
|
:
MUHAMMADULLAH HAJI MOH NASEEM
|
|
|
Türü |
:
Telif
|
|
Baskı Yılı |
:
13
|
|
Sayı |
:
40
|
|
Sayfa |
:
143-174
|
Özet
Harezm Türkçesi, Karahanlı Türkçesinden Çağatay Türkçesine geçiş döneminin dili olarak, Türk dili tarihi bakımından büyük önem taşır. Mu‘înü’l-Mürîd, Harezm Türkçesinin kendine özgü dil özelliklerini barındırması açısından da kayda değer bir öneme sahiptir. Dolayısıyla, dönemin önemli eserlerinden biri olan Mu‘înü’l-Mürîd üzerinde tematik bir sınıflandırma çalışması, terimlerin kullanım alanlarına göre değerlendirilmesi ve ilgili kavramların etimolojisi ve anlamlarının incelenmesi, dönemin dili, kültürü ve toplumsal yaşamının önceki ve sonraki dönemlerle mukayese yapılabilmesi açısından önemlidir. Bu çalışmada Mu‘înü’l-Mürîd’de yer alan isim kategorisindeki kelimeler tematik olarak sınıflandırılmaya çalışılmıştır. Metnin incelenmesi sürecinde öncelikle anahtar kavramlar belirlenmiş, ardından bu kavramlar belirli bir sınıflandırma çerçevesinde gruplandırılmıştır. Terimlerin kullanım alanları, etimolojisi ve anlamı incelenmiş, ait oldukları kategorilere göre değerlendirilmiş ve eserin ilgili bölümlerinden alıntılanan örneklerle desteklenerek açıklanmıştır. Eserde temalarına göre tespit edilen isim grubundaki kelimeler, 25 başlık altında incelenmiştir: 1. Akrabalık adları, 2. Hayvan adları, 3. Organ adları, 4. Yiyecek ve içecekler, 5. Savaş aletleri, 6. Sayılar, 7. Tabiatla ilgili kavramlar 8. Nesnelerin özellikleriyle ilgili kavramlar, 9. Zamanla ilgili kavramlar, 10. Süs eşyaları, 11. Giyim kuşam, 12. Müzik aletleri, 13. Meslekler, 14. Ev ve aletleriyle ilgili kavramlar, 15. Namazın esasları ve vakitleri, 16. Abdestle ilgili kavramlar, 17. Allah’ın isim ve sıfatları, 18. İmanla ilgili kavramlar, 19. Kur’an’la ilglili kavramlar, 20. Sure ve ayetlerle ilgili kavramlar, 21. Peygamberlerin isimleri, 22. Mezhep kurucuları, 22. Cennet ve cehennemle ilgili kavramlar, 24. Şeytan ve cinle ilgili kavramlar, 25. Kutsal yerler.
Anahtar Kelimeler
Mu‘înü’l-Mürîd, Harezm Türkçesi, Tematik Sınıflandırma
Abstract
Khwarezm Turkish, as the language of the transition period from Karakhanid Turkish to Chagatai Turkish, holds great significance in the history of the Turkish language. Mu‘inu’l-Murid is particularly significant as it contains the unique linguistic characteristics of Khwarezm Turkish. Therefore, conducting a thematic classification study on Mu‘inu’l-Murid, analyzing the terms based on their usage areas and studying the etymology and meanings of related concepts are crucial for comparing the language, culture and social life of that period with previous and subsequent eras. In this study, nouns in Mu‘inu’l-Murid have been thematically classified. During the text analysis process, key concepts were first identified and then grouped within a specific classification framework. The usage areas, etymology and meanings of the terms were analyzed, categorized accordingly and explained with supporting examples taken from relevant sections of the work. In Mu‘inu’l-Murid, nouns identified based on their conceptual fields have been analyzed thematically under the 25 headings listed below: 1. Kinship Terms, 2. Animal Names, 3. Organ names, 4. Food and beverages, 5. Weapons of war, 6. Numbers, 7. Nature-related concepts 8. Characteristics of objects, 9. Concepts related to time, 10. Decorative items, 11. Clothing, 12. Musical instruments, 13. Professions, 14. Household tools, 15. Fundamentals and times of prayer, 16. Concepts related to ablution, 17. Names and attributes of Allah, 18. Concepts related to faith, 19. The Qur’an, 20. Surahs and verses, 21. Names of prophets, 22. Founders of religious sects, 23. Concepts related to paradise and hell, 24. Concepts related to Satan and jinn, 25. Sacred places.
Keywords
Mu‘inu’l-Murid, Khwarezm Turkish, Thematic Classification